Մահ բանաստեղծ Աբրահամ Ալիքեանի

ԼԵՒՈՆ ԱՐՏԱԶԵԱՆ

 

Շաբաթ, Յունիս 15ին, 85 տարեկան հասակին, Պէյրութի մէջ իր մահկանացուն կնքած է բանաստեղծ ու թարգմանիչ Աբրահամ Ալիքեանը, որ տարիէ մը ի վեր փոխադրուած էր Պուրճ Համուտի ազգային ծերանոցը։ Անոր յուղարկաւորութիւնը տեղի ունեցած է Յունիս 17ին եւ մարմինը ամփոփուած է Պուրճ Համուտ ազգային գերեզմանատան մէջ։

Աբրահամ Ալիքեան ծնած էր Ալեքսանտրէթ, 1928ին։ Իր ուսումը ստացած էր Պէյրութի հայ ճեմարանին մէջ, 1947ին ներգաղթելով Հայաստան։ Սակայն, ստալինեան ժամանակի բռնաճնշումներուն հետեւանքով, որոնց զոհերէն եղած է 25ամեայ ներգաղթող բանաստեղծ Անդրանիկ Թէրզեանը՝ 1952ին, Ալիքեան փոխադրուած է Մոսկուա, ուր ապրած է յաջորդ քառասուն տարիներուն՝ իր գրական եւ ուսուցչական գործունէութիւնը շարունակելով հոն մինչեւ խորհրդային վարչակարգին փլուզումը։ Այնուհետեւ հաստատուած է Պէյրութ։ Ալիքեան պարտադրուած է արեւելահայերէն գրել՝ Հայաստան ու Ռուսաստան ապրած տարիներուն, իսկ Պէյրութ հաստատուելէ ետք կրկին վերադարձած է արեւմտահայերէնի։ Իր սեփական հատորներուն կողքին, ան հրատարակած է նաեւ բազմաթիւ թարգմանութիւններ ֆրանսերէնէ։



Վ.Մ.

  



… Եւ այսպէս, վարագոյրը իջաւ եւ կեանքի բեմէն հեռացաւ նաեւ բանաստեղծ Ա. Ալիքեան, որուն ճակատագիրի ուղիին հանգրուանները եղած են Ալեքսանտրէթ, Պէյրութ, Երեւան, Մոսկուա, վերադարձած` Լիբանան, որոնց երկայնքին եւ միջեւ պէտք է տեղաւորել իր բովանդակ բանաստեղծական ստեղծագործութիւններն ու կատարած թարգմանութիւնները:

Եթէ փորձենք ճանչնալ Ա. Ալիքեանը, կարելի է դիմաստուերի երկու դէմքերով ներկայացնել զինք: Մարդը` իր նկարագիրով, եւ մարդը` իրագործումներով: Առաջին դէմքով, շատերու համար իր փոխյարաբերութիւնները ստեղծած են տարբեր կացութիւններ, որոնց անդրադառնալ անտեղի է` զանոնք նկատելով ենթակայական: Իսկ երկրորդ դէմքով, եթէ «գրական» եզր գործածենք, պիտի թուի ա՛լ աւելի յարաբերական ըլլալ, սակայն` այս մեկնակէտը նոյնիսկ կը հանդիպի անոր խիստ, դժուարահաճ եւ անզիջող կեցուածքին, մասնաւորաբար մայրենի լեզուին նկատմամբ, որուն նկատմամբ ունէր արտասովոր սէր, պաշտամունք, գուրգուրանք եւ խանդաղատանք: Ինչո՞ւ զարմանալ, երբ եղած է Ճեմարանի աշակերտ` իրեն ունենալով Լ. Շանթի, Ն. Աղբալեանի, Կ. Սասունիի եւ ուրիշներու նման ուսուցիչներ, որոնք իրենց մէջ կրելով անցեալի ամբողջ ապրումները ժողովուրդի մը, բերած էին սերմեր նոր սերունդի հոգիներուն մէջ ցանելու: Այդ ժամանակուան Ալիքեանի ունեցած տպաւորութիւնները եւ հոգեկան ապրումները այնքա՛ն խոր քանդակուած էին անոր յիշողութեան մէջ, որ մնացին ու ապրեցան մինչեւ մահուան օրը: Շատ յաճախ, երբ կը պատմէր ինծի, անդրադառնալով այդ պահերուն, գլխու թեթեւ շարժումով կ՛ըսէր. «Մա՛րդ էին անոնք, իսկակա՛ն հայրենասէրներ»: Այդ օրերու արգասիքը եղաւ Ալիքեանի անդրանիկ հատորը` «Հորիզոն», որ չվրիպեցա՛ւ Լ. Շանթի հսկող աչքերէն, եւ զայն տպեց 1947-ին, նախքան Ալիքեանի մեկնիլը Հայաստան:

Այս բոլորէն ետք, ի՜նչ փոյթ տարիքի եւ ժամանակի հասկացողութիւն անձի մը նկատմամբ, որուն գրական ստեղծագործութիւններն ու թարգմանութիւնները կը պսակուին տաղանդով:

Ա. Ալիքեան իր վերջին հանգրուանէն մեկնելով թէեւ կը բացակայի ֆիզիքական ներկայութեամբ, այսուհանդերձ` գրական իրագործումներու հսկայ ժառանգ կը թողու իր ետին` հայ ազգին:

 

«Ազդակ», Յունիս 18, 2013