Փակենք, որ բիւջէ լցնենք

ՆԱՅԻՐ ԵԱՆ

 

Մեր մտաւորականները վրդովուած են ու հիասթափուած. կառավարութեան շրջանակներում խօսակցութիւններ են պտտւում, թէ նոյն հայրենի կառաւորութեանն առընթեր Լեզուի պետական տեսչութիւնը փակուելու է: Պատճառների մասին միայն ենթադրութիւններ կանՙ անիմաստ կառոյց է, ոչ մի գործառոյթ չի իրականացնում, պետբիւջէից իզուր փող է յատկացւում տեսչութիւնը պահելու համար եւ այլն, եւ այլն: Հիմքերն, ամէն դէպքում, փող խնայելուն են միտուած:

Մեր գրականագէտները, գրողներն ու լեզուաբաններն ընդունում են, որ Լեզուի պետական տեսչութիւնն այսքան տարիների ընթացքում իր գործունէութեամբ ու գործառոյթներով չի փայլել, ու հանրութեան շրջանում անորոշ էՙ ի վերջոյ ինչ տեղ ու դեր ունի այս կառոյցը: Մի քանի տարի առաջ էր. տեսչութեան աշխատակիցները շրջում էին Երեւանի փողոցներով եւ այն օբյեկտները, որոնց անունները հայատառ չէին կամ հայատառ գրուածքներն աւելի փոքր էին, քան օտարատառ անունը, տոյժ ու տուգանք էին սահմանում: Այցելութիւնները շուտով կասեցուեցին անորոշ պատճառներով: Տեսչութիւնը որքան էլ նկատի լրատուամիջոցներով հրապարակուող ուղղագրական ու ուղղախօսական սխալները, միեւնոյն է, որեւէ մէկին որեւէ պատասխանատուութեան ենթարկելու լծակ չունի: Կարճ ասած՝ վերահսկողութիւն, ստուգում, տոյժ-տուգանք սահմանելու իրաւասութիւն Լեզուի տեսչութիւնը չունի: Այս հանգամանքը, սակայն, մտաւորականների համար արդարացի հիմք չէ՝ որոշելու, որ այս կառոյցն անպէտք է ու պիտի փակուի: Նրանք այլ տարբերակ են առաջարկում՝ լծակներ, իրաւասութիւններ տալ տեսչութեանը եւ պահանջել արդիւնաւէտ աշխատանք: Լեզուի տեսչութիւնը պէտք է վերահսկող մարմին լինի, զսպաշապիկ մեր լեզուին, որի տակ ոսկոր չկայ, որ սխալ հայերենի դէպքում մեր լեզուն ծակի ու ցաւեցնի: Լեզուի տեսչութիւնը պէտք է համակարգի նաեւ արեւմտահայերէնի խնդիրները, չէ որ մեր երկրում հազարաւոր սիրիահայեր են ապրում: Լեզուի տեսչութիւնը պէտք է ամէնօրեայ դիտարկումների տակ պահի մեր հրապարակախօսական հայերենը, Աժ-ի ու այլ ամբիոններից հնչող ելոյթները, պէտք է թոյլ չտայ, որ օտարահունչ արտայայտութիւններ ու խօսք հնչի եթերից: Պէտք է, պէտք է... Մեր գրականագէտներն ու լեզուաբանները նշում են, որ այսկերպ տեսչութեան դերն ու հեղինակութիւնը կը բարձրանայ, ու այս կառոյցի հետ հանրութիւնը հաշուի կը նստի: Իսկ քանի որ տեսչութիւնը վերոնշեալ գործառոյթներից եւ ոչ մէկն իրաւասու չէ իրականացնել, հետեւաբար այս օղակն իշխանութիւններն ուզում են դուրս մղել տեսադաշտից:
Ի վերջոյ, հասարակութեան շրջանում կարծիք է ձեւաւորւում. կառավարութիւնը փակում է Լեզուի տեսչութիւնը, այսինքնՙ պետական մակարդակով անյարգալից, արհամարհական վերաբերմունք է դրսեւորւում մայրենի լեզուի նկատմամբ: Եթէ նման վերաբերմունք է ամրագրուած սեփական պետութեան, իշխանութիւնների կողմից, ուրեմն հասարակութիւնն էլ իր հերթին է որդեգրելու նման վերաբերմունքը: Ներքին արժեհամակարգի խնդիր է:
Հայրենի կառավարութիւնն օպտիմալացման մէկ այլ քայլի մասին էլ է մտածում՝միաւորել գիւղական համայնքները եւ դպրոցները: Այսինքն՝ գիւղեր են իրար միանալու, իսկ մի քանի գիւղ ունենալու է մէկ դպրոց: Այս ծրագիրը եւս պետբիւջէի խնայողութիւններին է ծառայելու: Պատկերացնում էք, ասենք՝ Տաւուշի Նորաշէն, Չորաթան գիւղերի երեխաները յաճախելու են Արծուաբերդի դպրոց, որովհետեւ հայրենի կառավարութիւնը որոշել է գումար խնայել ու իրենց գիւղերի դպրոցները փակել է: Փակել դպրոց: Նման արտայայտութիւն կարդացել ենք մեր պատմութեան դասագրքերում, երբ խօսքը ռուսների կամ թուրքերի մասին էր, օրինակ՝ ցարի հրամանով Արեւելեան Հայաստանում փակուեց հայկական մի քանի դպրոց, կամ սուլթանը հրաման արձակեց հայկական դպրոցները փակել:
Գիւղերը միաւորելը նշանակում է երկիրը փոքրացնել, աշխատատեղեր փակել, արտագաղթի համար հողը պարարտացնել, ժողովրդին նորից հիասթափեցնել ու անտեսել-անարգել:
Ազգի ապագայի մասին մտածող կառավարութիւնը պէտք է գիւղերում ենթակառուցուածքներ, աշխատատեղեր ստեղծի, որ իր տունն ու հողը լքած հայ գիւղացին Ռուսաստանում բատրակութիւն անելու փոխարէն վերադառնայ իր ծննդավայր, ապրի, արարի, շէնացնի: Նոյնիսկ մէկ երեխայի համար պէտք է դպրոց եւ ուսուցիչ պահել, որովհետեւ դա կը նշանակի, որ քո իշխանութիւնները կարեւորում են Հայաստանի իւրաքանչիւր քաղաքացուն, որ ամէն հայ արժէք է այս երկրի համար:

Յ.Գ.- Դեռ 1960-ականներին է Հրանտ Մաթեւոսեանն իր «Ահնիձոր» ակնարկում բարձրաձայնել գիւղական տնտեսութիւնները միաւորելու աղէտալի ծրագրի մասին: Մեր յարգարժան իշխանաւորները պատեհ-անպատեհ առիթներով մէջբերում են Հրանտ Մաթեւոսեանին, հպարտ-հպարտ նրա անունը տալիս: Բա լաւ, «Ահնիձոր»ը չե՞ն կարդացել:

«Ազգ», 12 Մայիս 2017