Հարցազրոյց Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ Ֆրանսայի թեմի նորընտիր առաջնորդ Վահան եպիսկ. Յովհաննէսեանի հետ

ԺԻՐԱՅՐ ՉՈԼԱՔԵԱՆ

«Նոր Յա­ռաջ» - Դեկ­տեմբեր 2ին իբ­րեւ Ֆրան­սա­յի թե­մի առաջ­նորդ ձեր պաշ­տօ­նը ստանձնե­լու՝ գա­հակա­լու­թեան արա­րողու­թիւնն էր։ Կա­րելի՞ է, որ ներ­կա­յաց­նէիք ձեր առա­ջին տպա­ւորու­թիւննե­րը։
Վա­հան Եպիսկ. Յով­հաննէ­սեան - Շատ ու­րախ եմ որ յա­ւարտ Հրա­շափա­ռի արարողութեան առիթ ու­նե­ցայ քիչ մը մօ­տէն շփուելու, խօ­սելու եւ ծա­նօթա­նալու եկեղեցւոյ մէջ ներ­կայ Ֆրան­սա­հայ Առա­քելա­կան եկե­ղեց­ւոյ շուրջ 200 ան­դամնե­րու հետ։ Զիս կ՚ու­րա­խաց­նէ այն երե­ւոյ­թը որ Ֆրան­սա­յի պէս երկրի մը մէջ ժո­ղովուրդը հետաքրքրուած է եկե­ղեցա­կան կեան­քով եւ ասի­կա պատ­ճառ եղաւ որ ան­մի­ջապէս ինքզինքս զգամ ըն­տա­նիքիս մէջ։ Ժո­ղովրդա­յին ըն­դունե­լու­թիւնը ջերմ էր։


«ՆՅ» - Պատ­գա­մաւո­րական ժո­ղովը նոր Թե­մական Խոր­հուրդ մը ընտրեց դեկ­տեմբեր 6ին։ Ինչպի­սի՞ ակնկալութիւններ ու­նիք Թե­մական Խոր­հուրդէն եւ Պատ­գա­մաւո­րական Ժո­ղովէն։
Վ.Ե.Յ. - Ան­կեղծօ­րէն ըսեմ, թէ տա­կաւին ան­ձամբ մօ­տէն ծա­նօթ չեմ բո­լոր նոր անդամներուն, սա­կայն թէ՛ Պատ­գա­մաւո­րական Ժո­ղովը եւ թէ Թե­մական Խոր­հուրդը շատ յստակ առա­քելու­թիւն ու­նին, այն է՝ եկե­ղեց­ւոյ ծա­ռայու­թիւնը մատ­չե­լի դարձնել ժողովուրդին։ Պէտք է մէկ­դի դրուին անձնա­կան խնդիր­նե­րը, իսկ անձնա­կան անհամաձայ­նութիւննե­րը պէտք չէ պա­ռակ­տումի պատ­ճառ դառ­նան, նկա­տի ու­նե­նալով որ եկե­ղեցին իբ­րեւ կա­րեւոր հաս­տա­տու­թիւն կը պատ­կա­նի ողջ հայ ժո­ղովուրդին։ Իմ անցեալի փոր­ձա­ռու­թե­նէն մեկ­նե­լով մտա­վախու­թիւն ու­նիմ որ որոշ թե­մական կամ ծխական ան­դամներ խա­փանեն «գոր­ծը» եւ փո­խանակ հար­ցե­րու լուծման մէջ դերակատար ըլ­լա­լու իրենք ստեղ­ծուած հար­ցե­րուն դրդա­պատ­ճա­ռը հան­դի­սանան։ Առ այդ ես մեր ան­դամնե­րէն կ՚ըն­կա­լեմ ըմբռնե­լու մեր մար­միննե­րուն վե­րապա­հուած կա­րեւոր դե­րակա­տարու­թիւ­նը եւ ըստ այնմ լծուելու աշ­խա­տան­քի։

«ՆՅ» - Հոս թե­մական կամ ծխա­կան խոր­հուրդնե­րու պա­տաս­խա­նատւու­թեան հար­ցը կ՚ար­ծարծէք։ Որո՞նք են ձեր պատ­կե­րացումնե­րը այդ առնչու­թեամբ։
Վ.Ե.Յ. - Եկէք արագ եւ ամ­փոփ ձե­ւով վե­րաքաղ կա­տարենք գիտ­նա­լու հա­մար թէ որո՞նք են թե­մական հա­մակար­գին կեն­սունակ մաս­նիկնե­րը։ Օրի­նակ՝ որե­ւէ գիւ­ղի մը կամ թա­ղի մը մէջ ժո­ղովուրդը կու­ գայ եւ կ՚ու­զէ Հա­յաս­տա­նեայց Առա­քելա­կան եւ աւան­դա­կան այս եկե­ղեց­ւոյ մաս կազ­մել։ Այդ ժո­ղովուրդը կը դի­մէ Առաջ­նորդին եւ քա­նի որ աշխարհագրական այդ բաժ­նին մէջ եկե­ղեցին ու­նի մէ՛կ վե­րատե­սուչ, հե­տե­ւա­բար վերջինս քն­նար­կե­լէ ետք այդ շրջա­նի ծուխ ըլ­լա­լու կա­րողու­թիւննե­րը, անոր կը շնոր­հէ այդ իրա­ւունքը։ Այդ ծու­խը կազ­մուելէ ետք ծայր կ՚առ­նէ գոր­ծակցու­թիւն մը՝ եկե­ղեց­ւոյ իշխա­նու­թեան եւ ժո­ղովուրդին մի­ջեւ։ Այս պա­րագան յստա­կօրէն ար­ձա­նա­գ­րուած է մեր կա­նոնագ­րութեան մէջ։ Այլ խօս­քով ժո­ղովուրդը իր ըսե­լիքը ու­նի, իսկ եկե­ղեցին ալ իր դաս­տիարակ­չա­կան կա­նոն­ներն ու աւան­դութիւննե­րը։ Այս «եր­կուքը» ի­րա­րու կը միանան ծու­խի մը մէջ եւ կը դառ­նան Հա­յաս­տա­ն­եայց Եկե­ղեց­ւոյ ամե­նէն փոքր բջի­­ջը։ Ժո­ղովուրդը կ՚ընտ­րէ իր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը՝ իմա՛ ծխա­կան խոր­հուրդի ան­դամնե­րը, իսկ վե­րա­տե­սուչ Եպիս­կո­պոսը կը նշա­նակէ իր ներ­կա­յացու­ցի­չը՝ յան­ձին քա­հանա­յի։ Ժո­ղովուրդը կ՚ընտրէ նաեւ ծու­խի պատ­գա­մաւոր­նե­րը Թե­մական Խոր­հուրդին հա­մար։ Մեր եկե­ղեց­ւոյ յատկութիւննե­րէն մէկն ալ այն է որ նոյ­նիսկ Առաջ­նոր­դը բա­ցատ­րութիւններ կու­ տայ ժողովուրդին՝ թե­մական պատ­գա­մա­ւոր­նե­րուն ճամ­բով։ Հոս կա­րեւո­րը այն է որ վերջիններս պէտք է տե­ղեակ եւ գի­տակից ըլ­լան իրենց ծու­խի առա­քելու­թեան, դժուարութիւննե­րուն եւ ընդհան­րա­պէս մար­տահրա­ւէր­նե­րուն։
Միւս կող­մէ, Թե­մական Խոր­հուր­դը, որ կազ­մուած է շրջան­նե­րու ներ­կա­յացու­ցիչնե­րէ, պար­տա­կա­նու­թիւն ու­նի զինք ընտրող մար­միննե­րու մտա­հոգու­թիւննե­րը ներ­կա­յաց­նե­լու Առաջ­նորդին՝ առ ի գոր­ծադրու­թիւն։ Իսկ Թե­մական Խոր­հուրդին ժո­ղովը կը հա­մակար­գէ Հայց. Եկե­ղեց­ւոյ յա­րաբե­րու­թիւննե­րը տուեալ երկրի պե­տու­թեան եւ այլ յարանուանութիւննե­րուն (ասո­րի, ղպտի, կա­թողի­կէ, յոյն) հետ։
Կ՚են­թադրեմ թէ մեր ժո­ղո­վուր­դին հա­մար յստակ պէտք է ըլ­լայ Հայց. Եկե­ղեց­ւոյ առաքելութեան հար­ցը։ Ոմանց հա­մար եկե­ղեցւոյ առա­քելու­թիւնը հա­յապահ­պա­նումն է՝ կի­րակ­նօ­րեայ շա­րական­նե­րու ճամ­բով։ Շա­րական­նե­րու հա­յերէ­նով եր­գե­ցողու­թիւնը եկեղեց­ւոյ առա­քելու­թեան մէկ տո­կոսը կը կազ­մէ։ Հայց. Առա­քելա­կան Եկե­ղեցին այն վայրն է ուր կը քա­րոզուի մեր Տի­րոջ Աւե­տարա­նը՝ մեր աւան­դութիւննե­րով, պա­պենա­կան սո­վորու­թիւննե­րով եւ հա­ւատ­քով, մեր աղօթքնե­րով ու շա­րական­նե­րով։ Ու­րեմն թե­մական կամ ծխա­կան խոր­հուրդնե­րը նշեալ առա­քելու­թեան իրա­գործման պա­տաս­խա­նատու­ներն են, առա­ջինը քա­հանա­յի եւ երկրոր­դը Առաջ­նորդի մա­կար­դա­կով։
Եթէ այս բո­լորը ար­դա­րօրէն իրա­գոր­ծուի, մենք հիանա­լի ար­դիւնքնե­րու կը յան­գինք նաեւ ազ­գա­յին գետ­նի վրայ։ Չմոռ­նամ ըսե­լու, որ մեր եկե­ղեցա­կան հա­մակար­գը պէտք է նաեւ նիւ­թա­կան ապա­հովու­թիւններ ու­նե­նայ։ Օրի­նակի հա­մար, ես իմ առաջ­նորդա­կան ներ­կայ շրջա­նին կը փա­փաքիմ այ­ցե­լել Ֆրան­սա­յի բո­լոր ծու­խե­րը, սա­կայն նիւթական պատճառնե­րով ան­կա­րելի է։ Հե­տեւա­բար պէտք է դի­մեմ գա­ղու­թի բա­րերար­նե­րուն…։
Պէտք է խոր­հիլ նաեւ ժո­ղովուրդը եկե­ղեցի բե­րելու ձե­ւերուն մա­սին։

«ՆՅ» - Ձեր ըսած­նե­րէն ի յայտ կու ­գայ նաեւ թե­մական եւ ծխա­կան խոր­հուրդնե­րու անդամնե­րուն վե­րապատ­րաստու­թեան հար­ցը։ Այս ան­նա­խադէպ աշ­խա­տան­քը ինչպէ՞ս կա­րելի է իրա­գոր­ծել։
Վ.Ե.Յ. - Շատ կա­րեւոր հար­ցում մըն է։ Մենք Անգլիոյ մէջ - որ հա­մեմա­տաբար փոքր հա­մայնք մըն է - փոր­ձե­ցինք եւ շատ մը աս­պա­րէզ­նե­րու մէջ յա­ջողե­ցանք։ Ան­շուշտ իրապաշտ ըլ­լա­լով գի­տակից եմ որ ան­կա­րելի է մէկ օրէն միւ­սը ամ­բողջ ժո­ղովուրդը եկեղեց­ւոյ կա­պել։ Սա­կայն չմոռ­նանք որ եկե­ղեց­ւոյ զօ­րու­թիւնը իր առա­քելու­թեան մէջ է։ Եկե­ղեցին մեր ինքնու­թեան եւ ազ­գա­յին գո­յատեւ­ման հիմ­քը կը հան­դի­սանայ այն ատեն երբ ի՛նք առողջ է։ Աք­սո­րական մայր մը եթէ վա­տառողջ ըլ­լայ, ինչպէ՞ս կրնայ իր զաւակնե­րուն հոգ տա­նիլ։ Իմ երա­զածս յե­ղափո­խու­թիւն մը չէ։ Իմ ըսա­ծը այն է որ պէտք է վե­րականգնել մեր ազ­գա­յին եկե­ղեցին եւ հասցնել Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն առա­ջուան մակարդա­կին։ Թող որ մենք առողջ ազ­գա­յին եկե­ղեցիի վե­րածուինք, բայց թող չըլ­լանք ազգա­յին օղակ մը որ ու­րիշ հաս­տա­տու­թիւններ շա­հագոր­ծեն իրենց զա­նազան նպատակնե­րուն հա­մար։ Թուրքը կրնար այդ ընել եւ ըրա՛ւ՝ «միլ­լէթ» սիս­տե­մով…։

«ՆՅ» - Ֆրան­սա­յի մէջ նաեւ գո­յու­թիւն ու­նի Ս. Էջ­միածի­նի հետ յա­րաբե­րու­թիւննե­րու հարցը։ Ինչ­պէս տե­ղեակ էք, ցարդ ծան­րակշիռ խնդիր­ներ պա­տա­հած են, որոնցմէ բնականա­բար չենք կրնար խու­սա­փիլ։ Տեղ մը առ­կայ է իրա­ւասու­թիւննե­րու սահմանումի հար­ցը։
Վ.Ե.Յ. - Ես ան­ձամբ իրա­պէս տե­ղեակ չեմ Թե­մին եւ Մայր Աթո­ռին մի­ջեւ գո­յու­թիւն ունեցող յա­րաբե­րու­թեանց ման­րա­մաս­նութիւննե­րէն։ Ատի­կա կը ճշդեմ գա­լիք շաբաթներուն ըն­թացքին։ Սա­կայն ամէնքս ալ գի­տենք որ դէպ­քեր պա­տահած են։ Ընդհանրա­պէս պա­տահած դէպք մը իր ար­ձա­գանգնե­րը կ՚ու­նե­նայ, որ կրնայ աւելի բարդացնել խնդի­րը։ Հոս կ՚ու­զեմ պարզ օրի­նակ մը բե­րել.- Անգլիոյ մէջ հաս­տա­տու­թիւն մը գո­յու­թիւն ու­նէր որ Հա­յաս­տա­նի պե­տու­թեան դէմ որոշ կե­ցուածք մը որ­դեգրած էր, բայց զա­նազան առիթ­նե­րով կը հա­րուա­ծէր եկե­ղեցին։ Ես այդ հաս­տա­տու­թեան պատասխանատու­նե­րը մօտս հրա­ւիրե­ցի եւ հար­ցում ուղղե­ցի թէ ին­չո՞ւ եկե­ղեցին կը հարուա­ծեն, եթէ եկե­ղեցա­կան մը ըսենք ձեռ­նուած է պե­տական այ­րի մը հետ, ըսել չէ թէ ան են­թա­կայ է եւլն.։ Ըսել կ՚ու­զեմ, որ ըստ ին­ծի թե­մի եւ Մայր Աթո­ռի մի­ջեւ հար­ցե­րը չափազան­ցուած են։ Մայր Աթո­ռը մեր կեդ­րոնն է, իսկ Վե­հափա­ռը մեր հայրն է, որուն պէտք է հնա­զան­դիս, ըն­դունիս եւ եթէ հարց մը կայ ան պէտք չէ Թե­մի եւ Մայր Աթո­ռի միջեւ պա­ռակ­տում յա­ռաջաց­նէ, որով­հե­տեւ նման դէպք մը ընդհան­րացնե­լը վտան­գա­ւոր է։
Միւս կող­մէ կ՚են­թադրեմ թէ մեր եկե­ղեցին շատ լուրջ կար­գա­պահա­կան փոփոխութիւններու կա­րիք ու­նի։ Մենք ու­նինք թե­մեր, ուր Թե­մական Խոր­հուրդի ան­դամնե­րը 50 տա­րիէ ի վեր կը վե­րընտրուին եւ թե­մին մէջ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող գան­ձա­րանը, գրա­դարա­նը, թանգարանը կամ առաջ­նորդա­րանին բա­նալի­ները այդքան տա­րիներ մէկ հոգիի ձեռ­քը կը գտնուին, ինչ որ բնա­կան երե­ւոյթ մը չէ…։

«ՆՅ» - Սա­կայն հար­ցումը իրա­ւունքնե­րու սահ­մա­նագծման կը վե­րաբե­րի, որ­պէսզի իւ­րա­քան­չիւրը գի­տակից ըլ­լայ իր դե­րին եւ իրա­ւասու­թիւննե­րուն։ Վեր­ջին դէպ­քը - որուն մա­մու­լը անդրա­դար­ձաւ - Երու­սա­ղէմի Նուրհան Պատ­րիար­քին նա­մակն էր…։
Վ.Ե.Յ. - Այդ նա­մակին վեր­ջին բա­ժնին մէջ յստա­կօրէն կ՚ըսուի «… Վե­հափառ, քաջ վստահ եղէք, որ Մայր Աթոռ Ս. Էջ­միածի­նը մե­զի հա­մար կը մնայ ու միշտ պի­տի մնայ աղ­բիւր ներշնչման եւ յոյ­սի…»։ Հոս պա­ռակ­տումի հարց չի կրնար ըլ­լալ։ Գի­տէք տու­նի մը մէջ հայր մը իր զաւ­կին հետ խնդիր կ՚ու­նե­նայ, սա­կայն հայր ըլ­լա­լէ չի դադ­րիր։

«ՆՅ» - Ձեր ընտրու­թեամբ Ֆրան­սա­յի թե­մի հար­ցե­րը ինչպի­սի՞ լու­ծում պի­տի գտնեն։
Վ.Ե.Յ. - Այ­սօր իրա­պէս մեր եկե­ղեցին փո­փոխուելու ըն­թացքի մէջ է եւ կ՚ու­զէ թօ­թափե­լով իր ան­ցեալը, ոտ­քի կանգնիլ։ Կրնան եր­բեմն սխալ քայ­լեր ալ առ­նուիլ, բայց այդ չէ կա­րեւո­րը։ Վստա­հաբար տե­ղեակ էք թէ ան­ցեալ տա­րի գու­մա­րուե­ցաւ Եպիս­կո­պոսաց Ժո­ղովը, որ 600 տա­րիէ ի վեր առա­ջին ան­գամն էր որ կը միատե­ղէր եպիս­կո­պոս­նե­րը, քա­նի որ անկէ առաջ օս­մանցի­ները ար­գի­լած էին նման հա­ւաք մը։ Ատի­կա մեծ յաղ­թա­նակ մըն էր։ Այս տա­րի ալ երկրորդ ժո­ղովը կա­յացաւ։ Հե­տեւա­բար այս ըն­թացքով երբ հա­մակար­գը կա­յացած ըլ­լայ այ­լեւս ան ինքզինք կը սրբագ­րէ։ Ես կը խոս­տա­նամ, որ գալ տա­րի ներկայացուցչա­կան ժո­ղովին Ֆրան­սա­յի զա­նազան հա­մայնքնե­րու ներ­կա­յացու­ցիչնե­րը կը կա­րողա­նան ազա­տօրէն իրենց ձայ­նը լսե­լի դարձնել։

«ՆՅ» - Ֆրան­սան այ­սօր ի վի­ճակի չէ հո­գեւո­րական­ներ պատ­րաստե­լու եւ հո­գեւոր հովիւնե­րը մեծ մա­սամբ կու­ գան Հա­յաս­տա­նէն՝ մշա­կու­թա­յին եւ հո­գեբա­նական առու­մով այլ խառ­նուած­քի տէր կրօ­նական­ներ, որոնք նա­խապատ­րաստուած ալ չեն եւ ան­ծա­նօթ են լեզուին, մշա­կոյ­թին, մի­ջավայ­րին ու ժո­ղովուրդի սպա­սումնե­րուն։ Դուք ի՞նչ լու­ծում կ՚առա­ջար­կէք։
Վ.Ե.Յ. - Մեր ան­ցեալ տե­սակ­ցութեան ըն­թացքին ալ ըսած եմ, թէ այս գա­ղու­թի դժուարու­թիւննե­րէն մէկն ալ այն է, որ ֆրան­սա­ծին քա­հանայ չու­նի։ Միեւ­նոյնը կա­րելի է ըսել նաեւ աշ­խարհա­կան պատ­գա­մաւոր­նե­րու պա­րագա­յին։ Այս հար­ցին լու­ծումը եր­կար ժամանակի կը կա­րօտի։ Իսկ մինչ այդ պէտք է տա­րին քա­նի մը ան­գամ թե­մի Առաջ­նորդին եւ հո­գեւո­րական­նե­րու մի­ջեւ հան­դի­պում մը կազ­մա­կեր­պել, որուն ըն­թացքին պէտք է որդեգրել միաձեւ ծի­սական, վար­չա­կան, հո­գեւոր ուղղու­թիւն մը։ Կ՚աղօ­թեմ առ Աս­տուած որ քա­նի մը բա­րերար­նե­րու օժան­դա­կու­թեամբ այս գոր­ծը իրագործելու կա­րելիու­թիւն կը ստեղ­ծուի։
Ձեր հար­ցումին գծով աւելցնեմ, թէ երա­նելի կ՚ըլ­լայ որ իւ­րա­քան­չիւր թեմ իր ճե­մարա­նը ունե­նայ, քա­նի որ հոն պատ­րաստուած հո­գեւո­րականն է, որ կրնայ դի­մագ­րա­ւել 21րդ դարու սփիւռքա­հայե­րու մար­տահրա­ւէր­նե­րը։

«ՆՅ» - Կ՚ու­զէի, որ մեր այս զրոյ­ցին ըն­թացքին անդրա­դառ­նա­յիք նաեւ ձեր անձնա­կան փոր­ձա­ռու­թեան։ Ինչպէ՞ս եղաւ որ ընտրե­ցիք հո­գեւոր կեան­քը։
Վ.Ե.Յ. - Ծնողքս հա­ւատա­ցեալ են (հայրս վախ­ճա­նած է ար­դէն)։ Մենք ամէն Կի­րակի Պաղտա­տի եկե­ղեցին կ՚եր­թա­յինք։ Փոքր տա­րիքէս կը սի­րէի երաժշտու­թիւնը եւ սոր­վե­ցայ դաշ­նակ, եր­գէոն, կի­թառ նուագել։ Զիս կը ոգե­ւորէր նաեւ եկե­ղեց­ւոյ երգչա­խումբը եւ կը փա­փաքէի խո­րան բարձրա­նալ ու եր­գել։ Այլ խօս­քով եկե­ղեցին միշտ ալ հրա­պու­րած է զիս։ Կը յի­շեմ որ աւե­լի ուշ հա­մալ­սա­րանա­կան տա­րինե­րուս եր­բեմն դա­սերէս կը փա­խէի եւ եկե­ղեցի կ՚եր­թա­յի…։ Պաղ­տա­տի հա­մալ­սա­րանէն շրջա­նաւարտ ըլ­լա­լէ ետք օրուան Սրբա­զանին յոր­դորնե­րով գա­ցի Ս. Էջ­միածին եւ այ­նուհե­տեւ Միացեալ Նա­հանգներ, ուր ալ ստա­ցայ դոկ­տո­րայի աս­տի­ճան։ Մօ­տէն ծա­նօթա­նալով ամե­րիկա­հայ կեան­քին, անդրա­դար­ձայ թէ հոն ամե­նէն կազ­մա­կեր­պուած եկե­ղեցա­կան հա­մակար­գը գո­յու­թիւն ունի։ Առ այդ, մտադ­րե­ցի Իրաք վե­րադար­ձիս նոյ­նը ընել նաեւ Պաղ­տա­տի մէջ։ Սա­կայն դժբախ­տա­բար պա­տերազ­մի պատ­ճա­ռով ստի­պուած կրկին վե­րադար­ձայ Ամե­րիկա, ուր այ­լեւս հաս­տա­տուե­ցայ եւ հո­գեւոր պաշ­տօններ վա­րեցի Նիւ Եոր­քի եւ Նիւ Ճըր­զիի մէջ։

«ՆՅ» - Ինչպէ՞ս կ՚ըն­կա­լէք այ­սօ­րուան աշ­խարհին մէջ քրիս­տո­նէական հա­ւատ­քը, քրիս­տո­նէու­թիւնը դեռ ըսե­լիք ու­նի՞, բա­րոյա­կան ուժ է։
Վ.Ե.Յ. - Եկէք խօ­սինք հայ­կա­կան քրիս­տո­նէու­թեան մա­սին։ Մեր նա­խահայ­րե­րը եղած են բա­նիմաց, ճար­պիկ եւ յա­ջողած առեւտրա­կան­ներ, գիտ­նա­կան­ներ կամ պատ­մա­բան­ներ, այդ իսկ պատ­ճա­ռով կու­րօ­րէն չէին կրնար ըն­դունիլ աղանդ մը։ Անոնք գի­տակ­ցա­բար ընդունած են քրիս­տո­նէու­թիւնը, յի­շենք Տա­թեւա­ցին, Խո­րենա­ցին, Աբ­րո­նացին, Շնորհալին…։ Քրիս­տո­նէու­թիւնը մեր ինքնու­թեան մաս կը կազ­մէ։ Եթէ լքենք քրիստոնէութիւնը կ՚են­թադրեմ թէ հա­յու­թիւնը կը կորսնցնէ իր հա­րազատ ինքնու­թեան կա­րեւոր տար­րե­րէն մէ­կը։

«ՆՅ» - Ի՞նչ կ՚ըսէիք «խառն» ամուսնու­թիւննե­րէ ծնած երա­խանե­րու մա­սին։ Հոն ար­դէն թէ՛ ազ­գա­յին, թէ՛ բազ­մամշա­կու­թայնաց­ման, թէ՛ լե­զուա­կան հար­ցեր կը ծա­գին։ Հայ Առա­քելա­կան եկե­ղեցին ինչպի­սի՞ դիր­քո­րոշում ու­նի կամ ինչպէ՞ս կը մօ­տենայ ընդհան­րա­պէս բազ­մազգու­թեան խնդրին։
Վ.Ե.Յ. - Ես կը կար­ծեմ որ պէտք է զա­նոնք սի­րով հրա­ւիրել եւ ներգրա­ւել մեր հո­գեւոր եւ ազ­գա­յին կեան­քին մէջ։

«ՆՅ» - Եկե­ղեցա­կան կա­նոնա­կան փո­փոխու­թիւննե­րը ի՞նչ ըն­թացքի մէջ են։
Վ.Ե.Յ. - Եկե­ղեցին այ­սօր ինք­նա­նորո­գուե­լու ըն­թացքի մէջ է։ Տա­կաւին Գա­րեգին Ա. Վեհափա­ռի օրե­րուն էր երբ Հայ Առա­քելա­կան Եկե­ղեց­ւոյ պատ­գա­մաւո­րական ընդ­հա­նուր ժո­ղովի մաս­նա­կից­նե­րը պա­հան­ջե­ցին ներ­կա­յացուցչա­կան մար­մ­նի մը ստեղ­ծումը որ լիա­զօ­րու­թիւն պի­տի ու­նե­նար փո­փո­խու­թեան են­թարկե­լու եկե­ղեց­ւոյ օրէնքներն ու կանոն­նե­րը…։

«ՆՅ» - Բայց Ֆրան­սա­յի մէջ մենք այդ մար­մ­նին գո­յու­թեան մա­սին ան­տե­ղեակ ենք…։
Վ.Ե.Յ. - Կը խոս­տա­նամ իմ առաջ­նորդա­կան շրջա­նիս նման լու­րե­րու մա­սին ան­պայման տե­ղեակ պա­հել հա­մայնքը եւ մաս­նա­ւորա­բար մա­մու­լը։ Յա­մենայն դէպս, Գա­րեգին Բ. Վեհափա­ռին թե­լադ­րանքով ներ­կա­յացուցչա­կան ժո­ղովին իւ­րա­քան­չիւր թե­մէն քա­նի մը հոգի կը մաս­նակցին, ան­շուշտ հա­մաձայն թե­մի ան­դամնե­րուն։ Օրի­նակ Ռու­սաստա­նէն - որ ամե­նէն մեծ թե­մը ու­նի - եօթը հո­գի կը մաս­նակցին։ Դեկ­տեմբեր 6ի Ֆրան­սա­յի թե­մի պատգա­մաւո­րական ժո­ղովին Ֆրան­սա­յէն ընտրուեցան երեք ներ­կա­յացու­ցիչներ, որոնք այսուհետեւ ներ­կա­յացուցչա­կան ժո­ղովին Առաջ­նորդին հետ կը ներ­կա­յաց­նեն թե­մը (ընդհա­նուր՝ չորս հո­գի)։ Այդ ժո­ղովին նա­խագահն է Վե­հափառ Հայ­րա­պետը, իսկ ատենապետ­նե­րը՝ եր­կու պատ­րիարքներն են։

«ՆՅ» - Իբ­րեւ նո­րըն­տիր Առաջ­նորդ ի՞նչ կոչ կ՚ուղղէիք մեր ժո­ղովուրդին։
Վ.Ե.Յ. - Գի­տէք, մեր Ոս­կե­դարեան եկե­ղեցին իրա­պէս դար­ձաւ մեր ինքնու­թեան հիմ­քը եւ ազ­գա­յին գո­յատեւ­ման դրդա­պատ­ճա­ռը, որուն շնոր­հիւ կրցանք վե­րապ­րիլ։ Ես կոչ կ՚ուղղեմ մեր ժո­ղովուրդին առողջ հիմ­քե­րու վրայ վե­րակեր­տելու մեր եկե­ղեցին։ Ես չեմ ըսեր բոլորս ալ դառ­նանք սաղ­մո­սեր­գուներ եւ շա­րական­ներ մեկ­նա­բանող­ներ, այլ մենք պէտք է հասկնանք մեր եկե­ղեց­ւոյ առա­քելու­թեան նպա­տակը։ Հարկ է զօ­րաց­նել մեր եկեղեցին, որով­հե­տեւ երբ եկե­ղեցին հզօր ըլ­լայ պի­տի կա­րենայ իր ազ­գա­յին պարտաւորու­թիւննե­րը իրագործել։

«Նոր Յառաջ», Դեկտեմբեր 16, 2014