«Աւելի վատ ծագում»ով գլխաւոր խորհրդական մը

«Ա.»

Թուրքիոյ վարչապետին գլխաւոր խորհրդականի նշանակման լուրը  բնականաբար պիտի գրաւէր բազմակողմանի ուշադրութիւն: Առաջին հայեացքով կը թուի, որ հայկական կողմին ուղղուած ծրագիրներուն հետ կապուած է «Ակօս»ի նախկին խմբագիրին նշանակումը. աւելի մասնակի` Հայոց ցեղասպանութեան 100ամեակին հետ առնչուած Անգարայի որդեգրած գործողութիւններու շարքին կարեւոր օղակի հանգամանք ունի այս քայլը:

Քաղաքական տրամաբանութիւն կը ներփակէ այս տեսակէտը, որուն համոզման կը ծառայէ նոյնինքն [Էթիէն] Մահճուպեանի պնդումը, թէ իր նշանակումը կապ չունի հայ-թուրք յարաբերութիւններու ուղղուածութեան հետ եւ համընդհանուր գործունէութեան մէջ կը տեղաւորուի:

Մահճուպեանի հրապարակագրա-քաղաքական անցեալին անդրադառնալը անշուշտ օգտակար է առնուած քայլին նկատմամբ մեկնաբանութիւններ կատարելու համար: Բայց նախքան այդ, պէտք է փորձել ընկալել [Ահմէտ] Տաւութօղլուի հրամցուցած այս մարտավարութեան շարժառիթային հանգամանքները:

Նման բարձրաստիճան պաշտօնի ազգութեամբ հայ հրաւիրելը կարելի է ըսել, որ քաղաքական որոշ համարձակութիւն կ՛ենթադրէ: Ներքին  դժգոհութեան ալիքի բարձրացում անպայման ակնկալելի է այս նշանակումին դիմաց: Դժգոհութեան ալիքի մակընթացութիւնը կու գայ ոչ միայն հակաիշխանական շրջանակներէն, այլ նաեւ նոյնինքն իշխանութեան գլուխի անմիջական շրջապատէն: [Ռեճեփ] Էրտողան գուցէ բացատրութիւն տալու անհրաժեշտութեան առջեւ է իր վարչապետին կողմէ տրուած այս որոշումին դիմաց: Ցեղային խտրականութեան առումով մեծ խախտումի փաստը տուած Թուրքիոյ այսօրուան նախագահը իր նախընտրական արշաւին ծառայեցուցած էր «աւելի վատը` նոյնիսկ հայկական ծագում» իրեն վերագրելու ամբաստանութիւնները շահարկելով:

Հիմա ազգային վատ պատկանելիութիւն ունեցողը կը հրաւիրուի իր նշանակած վարչապետին հիմնական խորհուրդներ տալու բարձր պաշտօնին: Էրտողանի դէմ այս առիթով ծաւալած փոթորիկին մէջ թէեւ Մահճուպեան արդարացումներ փորձած էր գտնել նախագահական այդ օրերու թեկնածուին կողմէ կատարուած յայտարարութեան, սակայն այդ չէ խնդիրը այստեղ, որ իբրեւ ներքաղաքական հակասութիւն կ՚ընդգծուի:

Աւելի ճիշդը, ո՛չ թէ հակասութիւն, այլ մարտավարական ընդհանուր հայեցակարգին մէջ տեղաւորուող ներդաշնակման գործընթացներ: Իշխանական կուսակցութեան խօսափողը նկատուող «Սապահ»ը այս մասին մտածելու առիթ կու տայ, երբ Մահճուպեանի նշանակումը կը բացատրէ իբրեւ Էրտողանի ցաւակցագիրին հետեւող բնական հանգրուան:

Մահճուպեանի նշանակման ընթացքին ամենայն հաւանականութեամբ ընդգրկուած են նաեւ այլ հանգամանքներ: Մահճուպեանը ընդգրկուած էր կառավարութեան կողմէ քրտական հարցին լուծում տալու նպատակով ստեղծուած «Իմաստուններու խորհուրդ»ի կազմին մէջ: Որոշ շրջան մը թրքական մամուլին մէջ հանդէս գալով ի պաշտպանութիւն կիւլենական իսլամական շարժման գաղափարախօսութեան, Մահճուպեանը հետագային` Էրտողան-Կիւլեն պայքարին ուղղակի զօրակցած է առաջինին: Վերջին շրջանին անոր անունը երեւցաւ Էրտողան-հակա-Էրտողան ներհայկական բանավէճերուն ընթացքին դարձեալ ի պաշտպանութիւն գործող նախագահին:

Այս հանգամանքները կրնան լրացուցիչ դեր կատարած ըլլալ Տաւութօղլուի առած քայլին հիմնական շարժառիթին, որ յաչս միջազգային ընտանիքին կը փորձէ ցոյց տալ հայկական կողմին ձեռք երկարելու գործողութիւններու շաղկապուած շղթայ մը:

Էթիեն Մահճուպեանը կը նկատուէր [Հրանդ] Տինքի դաւանած գաղափարախօսութեան անմիջական հետեւորդ մը: Տինքի սպանութենէն ետք «Ակօս»ի խմբագիրի պաշտօնին անոր ստանձնումը կարճ ժամանակ մը խօսիլ տուաւ Հրանդ Տինքի գաղափարներու շարունակականութեան երաշխաւորի մասին: «Ակօս»ի խմբագրապետութենէն հրաժարումը, եթէ որոշ շրջանակի համար մեկնաբանուեցաւ «Ակօս»ի կողմէ նկատուած շեղումներու անհանդուրժողութիւն, այլոց կողմէ նաեւ անհատապէս ի՛ր՝ Մահճուպեանի ակօսական գիծէն դուրս գալու փաստ: Պարզ եւ միանշանակ չէ այս երկուութենէն մէկուն համոզուելու ընտրանքը: Մանաւանդ որ Մահճուպեան շատ բարդ հրապարակագիր էր, որուն յօդուածներուն բովանդակային առանցքը կառուցուած էր քաղաքագիտական փիլիսոփայութեան եւ այլաբանական մտածողութեան վրայ:

Գործող իշխանութիւններուն եւ ընդհանրապէս Թուրքիոյ հանրապետութեան օրով առաջին անգամն է, որ ազգութեամբ հայ Թուրքիոյ քաղաքացի մը կը նշանակուի բարձր այս պաշտօնին: Ան իրաւականօրէն այլեւս տարբեր առիթներու կրնայ ներկայացնել գործող իշխանութիւները: Նաեւ 100-ամեակի հետ կապուած տարբեր արարողութիւններուն:

«Ազդակ», Հոկտեմբեր 28, 2014