15.6.14

«Երազ» մը՝ անդին

ԱՐԱՄ ՂԱԶԱՐԵԱՆ
Ուշադրու­թեամբ կար­դա­ցի «Մենք երա­զում ենք, միասին» բնա­բանով գրու­թիւնը մա­մու­լի մէջ։ Նոյ­նը չէ՛ իմ «երազս»։ Պի­տի ըսէի՝ իմ «երազս» կը սկսի այնտեղ, ուր կը վեր­ջա­նայ ներ­կա­յացուած երա­զը։ Որով­հե­տեւ, եթէ իմ «երազս» վեր­ջա­նար նո՛յնպէս՝ գրու­թեան հետ միասին, ազ­գիս ապա­գային հա­մար գէշ երազ մը պի­տի ըլ­լար ան։
Իմ երազս Ար­դա­րու­թեան երազն է եւ ոչ՝ Յի­շողու­թեան. Հա­տուցման երազն է եւ ոչ՝ Ճանաչ­ման։ Հասկնա­լի է, Թուրքիոյ պար­կեշտ քա­ղաքա­ցին շա՛տ գործ ու­նի իր սնած նենգա­ւոր յի­շողու­թեան հետ, շա՛տ գործ ու­նի իշ­խա­նու­թիւննե­րուն եւ ըն­կե­րու­թեան հետ՝ խող­խո­ղելու հա­մար սու­տը, եւ տա­կաւին պատ­րաստ չէ՝ ճա­նաչ­ման անհրա­ժեշ­տութե­նէն ան­դին մտա­ծելու։ Սա­կայն չեմ կրնար գո­հանալ այդ երա­զով, նոյ­նիսկ եթէ բա­րու­թեամբ է հա­մակուած ան։ Ստո­րեւ պի­տի բա­ցատ­րեմ միտքս եւ ցոյց տամ, թէ ի՛նչպէս Թուրքիոյ մէջ Հայ­կա­կան Հար­ցի մա­սին մտա­ծելը պար­տադրիչ կը դարձնէ հա­տու­ցումը, որով­հե­տեւ ա՛յս է բուն նիւ­թը։
Ի՞նչ է իս­կա­կան մի­տու­մը այնտեղ նկա­րագ­րուած ճա­նաչ­ման երա­զին. ան­դորրու­թիւն տալ յան­ցա­ւորի՛ն, եւ ո՛չ թէ զո­հին։ Ան­դորրա­նալու հա­մար, զո­հը պէտք ու­նի ոչ միայն Պատմութեան պատ­շա­ճող ճիշդ խօս­քե­րով ճա­նաչուելու որ­պէս զոհ, այլ նաեւ հատուցուելու, եւ կեն­սա­կա՛ն է այդ։ «Վէր­քե­րը ամո­քել»ը չի նշա­նակեր միայն իրեն արտօնել որ «տես­նէ» իր նախ­նի­ներուն ապ­րած եր­կի­րը, կամ զայն հրամցնել ի տես անոր թոռ­նե­րուն։ «Վէր­քե­րը ամո­քել»ը այնտեղ ապ­րե­լու կա­րելիու­թի՛ւնն է մա՛նա­ւանդ. այնտեղ կեանք մը, ապա­գայ մը հաս­տա­տելու ազա­տու­թիւնը։ Կ՚ըսուի՝ «յի­շողու­թեան եւ կեան­քի թե­լերը սկսե­ցին միաւո­րուել». ես պի­տի ըսէի՝ թոյլ տանք Պատ­մութեան, որ շա­րու­նա­կէ ընդհա­տուած տե­ղէն։ Հրա­ւիրել Հա­յերը, լիովին վե­րագ­րա­ւելու իրենց տե­ղը։ Ահա­ւասիկ սպա­սուած հրա­ւէրը՝ Երկրի իրա­ւունքը։
Իրօք, Հա­յուն հա­մար ի՞նչ կա­րեւո­րու­թիւն ու­նի թէ դա­հիճը ըն­դունի անոր զո­հի կարգավիճա­կը, եթէ ան չի հա­տու­ցա­ներ պատ­ճա­ռած վնաս­նե­րը։ Եւ աւե­լին՝ չհատուցանելը, ցա­ւօք, կը նշա­նակէ՝ քան­դումը շա­րու­նա­կել։ Այսպէս, Պատ­մութիւ­նը ա՛լ աւե­լի են­թա­կայ կը դառ­նայ ժա­մանա­կի իշ­խա­նու­թեան, քան որ­քան ոճի­րը պար­տադրած էր անոր։ Ընդհա­կառա­կը, հա­տու­ցա­նելը, այ­սինքն աշ­խա­տիլ, ստեղ­ծե­լու հա­մար այն հաւասա­րակշռու­թիւննե­րը որոնց կը ձգտէին Հա­յերը եղեռ­նէն առաջ, կը նշա­նակէ ճի՛շդ այն, որ­մէ եր­բեք պէտք չէր զրկուեր Պատ­մութիւ­նը։
Իրա­կանու­թեան մէջ, ար­դա­րու­թեան տե­սակէ­տէն, զո­հին ար­տա­յայ­տած նե­րու­մը կ՚ընկերակ­ցի յան­ցա­ւորի կի­րար­կած հա­տուցման։ Ահա­ւասիկ եր­կու ըն­թացք, որոնք փոխադարձ ըն­ծա­ներ կրնան ըլ­լալ, տա­կաւին կա­րելի՝ հա­սարակ ապա­գայ մը կեր­տե­լու, եղ­բայրու­թիւն մը հաս­տա­տելու հա­մար։ Զո­հը կը նե­րէ ա՛յնտեղ, ուր յան­ցա­ւորը կը գոր­ծէ եւ կ՚ապաշ­խա­րէ։ Սխալ գոր­ծո­ղը պէտք է գոր­ծէ նաեւ սրբագ­րե­լու հա­մար։
Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ամ­բողջա­կան հա­տու­ցումով, զոհ ժո­ղովուրդը կը վե­րած­նի այն մա­հէն որուն մէջ յան­ցա­ւորը զայն մխրճած էր։ Զո­հը վերստին կեանք կ՚առ­նէ, երբ հա­տուցման ճիգին մէջ, յան­ցա­ւորը կը գոր­ծէ հաս­ցուցած վնա­սը սրբագ­րե­լու նպա­տակով։ Ան­շուշտ անկա­րելի՛ է այդ, եւ ա՛յդ իսկ պատ­ճա­ռով ալ ոճի­րը կը մնայ անսրբագ­րե­լի։ Իրօք, անկարելի է զո­հերուն վե­րադարձնել՝ շունչը որ անոնցմէ խլուեցաւ։ Սա­կայն կա­րելի՛ է որ դա­հիճ­նե­րուն զա­ւակ­նե­րը ցան­կան աւե­լի լաւ շունչ մը տալ մար­տի­րոս ժո­ղովուրդի զաւակ­նե­րուն։ Միասին ապ­րուած Պատ­մութիւ­նը, զո­հերուն կու տայ օրի­նակա­նու­թիւն եւ յան­ցա­ւոր­նե­րուն՝ պար­տա­ւորու­թիւն։
Կը մնայ ար­ժե­ւորել վնա­սը, ար­ժե­ւորե­լու հա­մար հար­կա­ւոր հա­տու­ցումնե­րը։ Յե­տոյ, հարկա­ւորին մէ­ջէն իրա­կանաց­նել ինչ որ կա­րելի է, ամէ՛ն ինչ որ կա­րելի է, վե­րաշի­նելու փո­խադարձ ուխտով մը։
Սրբագ­րել՝ զո­հին դէմ գոր­ծուած արար­քը. մի­թէ այս չէ՞ միակ եւ իս­կա­կան ձե­ւը, որ­պէսզի յան­ցա­ւորը հա­մայ­նա­կան Բա­րիքին եւ իր Պատ­մութեան հա­մակեր­պի։
Այսպի­սով հա­տու­ցումը կը կրկնա­պատ­կուի, վե­րաբե­րելով թէ՛ դա­հիճին եւ թէ զո­հին։
Հո՛ս է իմ «երազս», ան, որ կ՚ու­զեմ բաժ­նել մեր­ձա­ւորիս, եւ Թուրքիոյ եղ­բօրս հետ։
Ան­կա­րելի՞ երազ մըն է այս. մտա­ծի՞ն երազ մը միայն։
Վեր­ջա­պէս, թե­րեւս այս բո­լորը երազ չէ, այլ՝ նպա­տակ, աշ­խա­տանք, միասին յանդգնիլ, վտան­գուիլն աչ­քի առ­նել, այ­սինքն՝ գոր­ծել։ Արարքներ, որոնք հիմ­նուած են ա՛յն գրաւակա­նին վրայ, որ կ՚ըսէ թէ կա­րելի է ան, պէ՛տք է որ կա­րելի ըլ­լայ. կ՚ըսէ թէ անհրաժե՛շտ է ան, որով­հե­տեւ կեն­սա­կան է։ Կեն­սա­կան՝ զո­հերուն եւ յան­ցա­ւոր­նե­րուն զա­ւակ­նե­րուն հա­մար, կեն­սա­կան՝ Ար­դա­րու­թեան եւ Մարդկու­թեան համար։

«Նոր Յառաջ», Յունիս 12, 2014

No comments:

Post a Comment