Ֆրանսայի թեմի առաջնորդ Նորվան արք. Զաքարեանը Յուլիս 29, 2013 թուակիր բացատրողագիր մը յղած էր Էջմիածնի Գերագոյն Հոգեւոր խորհուրդին, որ Յուլիս 30-31ին կոչուած էր քննելու Սրբազան Հօր հրաժարականը։ «Նոր Յառաջ» զայն լոյս ընծայած է իբր պատմական փաստաթուղթ եւ իբր լրացուցիչ նիւթ Նորվան Սրբազանի Թեմական Պատգամաւորական Ժողովին արտասանած խօսքին, որուն ընթացքին պատգամաւորներ պահանջած են որ այդ բացատրողագիրը ընթերցուի։
Վեհափառ Տէր,
Գերաշնորհ եւ պատուարժան անդամներ Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի,
1 Յուլիս 2013ի մեր հրաժարականին ի պատասխան, Վեհափառ Հայրապետը 3 Յուլիս 2013 թուակիր նամակով մը մեզ հրաւիրած է Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի ատեան, փաստերով ներկայացնելու մեր հրաժարականի դրդապատճառները:
Շառլ տը Կօլ օդակայանին մէջ տեղի ունեցած դէպքը, որ դարձաւ մեր որոշումին դրդապատճառը, մեզի համար ունի վճռորոշ նշանակութիւն: Քանզի առանց նկատի առնելու վայրն ու պայմանները, Վեհափառ Հայրապետը անտեղի չգտաւ հրապարակային կերպով մեզ վարկաբեկելը: Ան 3 Յուլիս 2013 թուակիր իր պատասխան նամակին մէջ մեզի դէմ գործածած նախատական խօսքերը որակած է «զրոյց», ինչ որ չի համապատասխաներ իրականութեան: Սրտանց պիտի ուզէինք որ մեր միջեւ պատահածը զրոյց եղած ըլլար: Եւ զրոյցէն անդին երկխօսութիւն, գաղափարներու փոխանակում, փոխադարձ հասկացողութիւն: Այդ յանկարծական բուռն յանդիմանութիւնը բարձրակէտն էր բազմաթիւ ուրիշ միջադէպերու: Մեզի համար բացայայտ է այլեւս որ մենք իբրեւ թեմակալ առաջնորդ արհամարհուած էինք, զրկուած Կաթողիկոսի հայրական հոգածութենէն: Վեհափառ Հայրապետի յանդիմանութիւնը խնդրական կը դարձնէր մեր անդամի հանգամանքը իբրեւ Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի միաբան: Աւելի ծանրակշիռ պարագայ դժուար էր երեւակայել մեզի համար, որ 45 տարի անսակարկ ոգիով բերած ենք մեր ծառայութիւնը Հայ Եկեղեցւոյ եւ Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնին, գիտակից՝ մեր եկեղեցական կոչումին եւ հայ կղերականի դերին Սփիւռքի դժուար պայմաններուն մէջ: Հետեւաբար մենք մեր նշած դէպքի տարողութիւնը հասկցած ենք խորապէս եւ մեր հրաժարականը չենք ներկայացուցած սոսկ անմիջական տպաւորութիւններու ազդեցութեան տակ:
Վեհափառ Հայրապետը որոշ չափով աշակերտի տեղ կը դնէ մեզ երբ կը գրէ. «Այս տարիների ընթացքին Մեր կողմից Ձեզ կատարուած թելադրութիւնները միտուած են եղել, որ դուք գտնուէք առաջնորդական Ձեր պարտականութիւնների կատարման բարձրութեան վրայ», արհամարհելով մեր 45 տարուան հովուական եւ կաթողիկոսական պատուիրակի փոխանորդի պաշտօնավարութեան փորձառութիւնը: 70ական թուականներուն, տակաւին 30ամեայ նորընծայ աբեղայ, կուսակցական եւ քաղաքական բուռն վէճերուն եւ 25 տարուան պայքարներուն վերջ դնել կու տայինք Իսի-լէ-Մուլինոյի հայահոծ գաղութին մէջ եւ կը կազմակերպէինք տեղւոյն եկեղեցւոյ շինութիւնը: Չենք խօսիր եկեղեցաշինութենէն ետք որպէս հոգեւոր հովիւ յաջորդած 5 տարիներու ընթացքին մեր կատարած հովուական ծառայութեան նուաճումներուն մասին: Այնուհետեւ 29 տարիներու երկայնքին Կեդրոնական Ֆրանսայի մէջ մեր արձանագրած յաջողութիւնները հոգեւոր, կրթական, էքիւմէնիք եւ այլ մարզերէ ներս, տարեգրութիւնները պէտք է կարդալ, իմանալու համար թէ ի՛նչպէս մեր առաջնորդական պարտականութիւններու կատարման բարձրութեան վրայ գտնուած ենք: Ֆրանսայի մեր առաջնորդական պաշտօնին գլուխ գալէ առաջ եւ յետոյ զբաղեցանք Ֆրանսայի թեմի կազմակերպութեամբ, զոր յաջողեցանք ի վերջոյ իրականացնել յետ երկարատեւ ջանքերու: Այսօր ծխական կանոնագրութիւններու մէջ մի քանի աննշան, մանր մունր կէտերու վրայ խոշորացոյցով նայիլ, ստորագնահատելու համար կատարուած աշխատանքին կարեւորութիւնը եւ այդ միտումով մեր ճակտին զարնել «խարդախ», «խաբեբայ», «ստախօս» ածականները իբրեւ կշտամբանք, մեղմ ասած չափազանցութիւն է: Սիրտ կ՚ուզէր դիմանալու համար: Դժուարութիւններու բախեցանք Նիսի մէջ: Այդտեղ ի յայտ եկան Վեհափառ Հայրապետի եւ մեր գործելակերպի ու ոճի տարբերութիւնները: Տեւական միջամտութիւնները մեր թեմական կառոյցներու մէջ անդադար խոչընդոտեցին մեր վարչական գործը եւ ոչ մէկ ձեւով նպաստաւոր եղան տեղական հարցերու կարզաւորման:
Աւելի անդին կը նշուի.- «…Ձեր առաքելութեան մէջ որոշումների կայացման պատասխանատուութիւնը ստանձնէք ինքներդ առանց Մեր անունը անհարկի առնչելու խնդիրներին, առանց յապաղելու խնդիրների լուծման գործում»: Իրականութեան մէջ Վեհափառ հայրապետի անունը կ՚առնչուէր խնդիրներուն այնքանով որքանով Ինք կը միջամտէր այդ խնդիրներուն: Այն պարագային երբ խնդիրը չէր կարգաւորուեր, կը նեղանար որ իր անունը անհարկի առնչուած է խնդիրներուն: Անոնցմէ վառ օրինակ մըն է Նիսի պարագային «Առաջնորդական Տնօրինում»ը, որ Վեհափառ Հայրապետի պնդումով գործադրուեցաւ, եւ որ ունեցաւ ծանրակշիռ հետեւանք:
Ֆրանսայի օրէնսդրութեան մէջ, կրօնական ընկերակցութիւնները պարտին հետեւիլ ժողովրդավար սկզբունքներու: Թեմակալ առաջնորդի կամ ընկերակցութեան ատենապետի տեսակէտները իրենց պաշտօնին բերմամբ պարտադիր չեն կրնար ըլլալ, եւ գերիվեր չեն ժողովական որոշումներու մէջ: Վեհափառ Հայրապետը գուցէ կ՚ակնկալէր, որ առաջնորդը որոշումներ պարտադրէր, եւ երբ նկատեց որ Նորվան Սրբազան կը կարեւորէր վարչական խորհուրդի հասարակաց որոշումը, եզրակացուց որ մենք առաջնորդական պարտականութիւններու կատարման բարձրութեան վրայ չէինք եւ մեր առաքելութեան մէջ որոշումներու կայացման պատասխանատուութիւն չէինք ստանձներ: Մեր ընկալումով, թեմակալ առաջնորդը վարչական խորհուրդի հասարակաց որոշումը կը կիրարկէ, հրամաններ կ՚արձակէ կամ կը փոխանցէ համաձայն թեմի կանոնագրութեան:
Ինչ կը վերաբերի «ձգձգում»ներու եւ «բարդութիւն»ներու, ասոնք խնդրոյ առարկայ են Նիսի տագնապին, որոնք կը մտնեն դատական իշխանութիւններու սահմաններուն մէջ: Իսկ եթէ կան ձգձգումներ եւ բարդութիւններ Նիսի տագնապէն դուրս, անոնք կախեալ չեն մեր կամքէն: Բերենք միայն վերջին օրինակը: Մարսիլիոյ Ս. Գէորգ եկեղեցւոյ համար հոգեւոր հովիւ մը ուղարկելու գծով համաձայնութեան մը եկանք, Վեհափառը մեզի ներկայացուցած էր Իր յարմար դատած եկեղեցականը՝ Տէր Կոմիտաս Քհնյ. Տիգրանեանը: Մարսիլիոյ մէջ վարչականները բնակարանային կարգադրութիւնները ըրին, նորոգեցին ու կահաւորեցին, մենք վիզայի համար պէտք եղած կարգադրութիւնները ըրած էինք, Տէր Հայրը շատո՜նց վիզան ստացած էր, կազմ ու պատրաստ էր գալու արդէն Յունիսին եւ ծառայութեան անցնելու: Բայց ահաւասիկ մինչեւ օրս կը ձգձգուի Տէր Հօր ժամանումը: Նորին Սրբութիւնը երբ Յունիսին Փարիզ Իր այցելութեան ընթացքին ըսաւ թէ Տ. Կոմիտաս քահանան պիտի չուղարկէ եւ անոր փոխարէն Տ. Վաչէն պէտք է ղրկենք Մարսիլիա, վարչութեան կողմէ մերժումը եղաւ բուռն եւ անմիջական: Եւ մինչեւ հիմա ծուխը մնացած է առանց հոգեւոր հովիւի:
Նամակին մէջ կը կարդանք նաեւ. «Մեր յորդորները, պահանջները եւ ի հարկին տնօրինումները դուք ընկալել էք իբրեւ վիրաւորանք՝ ուղղուած ձեր անձին…». Վեհափառ Հայրապետը կը մեղմէ իր հրապարակային յայտարարութիւններուն տարողութիւնը: Յորդո՞ր էր միթէ, երբ 4 Յուլիս 2012-ին, Փարիզի շքեղ ճաշարանի մը մէջ, ուր հրաւիրուած էին նաեւ թեմի եւ ծուխի վարչականներէն պատասխանատու անձինք, եւ ի միջի այլոց երբ սեղանին շուրջ Ալֆորվիլի դպրոցաշինութեան նիւթը բացուեցաւ, Նորին Վեհափառութիւնը միջամտեց ըսելով. «Վարչականնե՛ր, մի՛ հետեւիք ձեր առաջնորդին, անիկա անկարող է դրամ հաւաքելու, ձեզ մէջտեղ կը թողու, ութոփիա է իր ծրագիրը…», չենք շարունակեր պատմութեան մինչեւ վերջը, եթէ սա մեր անձին դէմ վիրաւորանք չէ, հապա ի՞նչ է..., յորդո՞ր... թելադրութի՞ւն...: Անշուշտ առ ի յարգանք Նորին Սրբութեան բարձր հեղինակութեան, չպատասխանեցինք:
Առաջնորդի պաշտօնի բարձրութեան վրայ մնալու հնարաւորութիւն չկար այլեւս:
Յիշենք այլ օրինակ մը եւս: Վերոնշեալ հացկերոյթի նոյն օրը, այս անգամ օրուան ընթացքին, երկու ծայրագոյն վարդապետներու ներկայութեան, առանց որեւէ պատճառի, սկսաւ մեզ անարգել, ըսելով. «Վեղարը գլխիցդ կ՚առնեմ, փիլոնազուրկ կ՚անեմ, կը կանգնեցնեմ դասի մէջ, հաւատացեալները կը գան կը տեսնեն որ դու պատժուած ես. մկրտութիւն, պսակ, թաղում չես կարող անել»…: Մենք ճաշակեցինք այս դառնութիւնները, փոխանակ սիրոյ եւ շնորհի քաղցրութեան:
Այստեղ անհրաժեշտ չենք նկատեր յիշատակել այլ պարագաներ: Մինչեւ օրս չենք հասկցած թէ ինչո՞ւ Վեհափառ Հայրապետը չէր վարաներ միշտ ուրիշներու ներկայութեան ստորացնել թեմի կողմէ ընտրուած եւ իր իսկ կողմէ վաւերացուած առաջնորդը: Այստեղ պիտի նշեմ նաեւ ամենավերջին օրինակը: Փարիզի Մայր Եկեղեցւոյ Տիկնանց Յանձնախումբը այս տարուան Մայիսին ուխտագնացութիւն մը կազմակերպած էր դէպի Հայաստան եւ այս առթիւ Վեհափառ Հայրապետի մօտ ունկնդրութեան ժամադրութիւն մը առած էր: Վեհափառ Հայրապետը մեր գաղութէն ժամանած պարզ ուխտաւորներուն առջեւ չէր վարանած մեր մասին ժխտական արտայայտութիւններ ունենալու, զերոյի հաւասարեցնելու մեր իրագործումներն ու կարողութիւնները: Անոնք դառնապէս յուսախաբ դուրս եկած էին Վեհարանէն եւ իրենց վերադարձին դժգոհութեամբ կը պատմէին այս մասին:
Զարմացած ենք տակաւին «սքեմի պատիւ»ի հարցով: Այն յանդիմանութեան թիրախը որ մենք հանդիսացանք, որպէս թէ յարգած չենք քահանայի սքեմի պատիւը, որովհետեւ քահանան պահակութեան պաշտօն կը վարէր զուգահեռ իր հովուական ծառայութեան, արդեօ՞ք խնդրոյ առարկայ քահանան նոյնքան պատասխանատու չէ եւ նոյնքան կոչուած չէ յարգելու իր քահանայական սքեմը եւ ասոր պատիւը, հիմա այդ սքեմին պատիւը մե՞նք անարգեցինք... եւ ի՞նք յարգեց...:
Փակելէ առաջ կ՚ուզէինք ըսել, թէ մեր ճանչցած Հայաստանեայց Եկեղեցին սիրոյ, շնորհքի, արդարութեան քաղցր մթնոլորտի տակ շնչող հաստատութիւնն է, մինչդեռ ներկայիս՝ վախի մթնոլորտ մը կը տիրէ, իր բոլոր դրսեւորումներով եւ հետեւանքներով:
Իսկ ինչ կը վերաբերի Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի «ատեան»ին ներկայանալու հրաւէրին, դժբախտաբար կարելի չէ ընդառաջել, որովհետեւ նոյնիսկ եթէ աշխարհի ամենէն անմեղ եւ արդար մարդն ալ եղած ըլլայինք, բացառուած է որ այդ ժողովը յանդգնութիւնն ունենայ մեզ արդարացնելու: Ծանօթ է որ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի խօսքը վէճի նիւթ չի կրնար դառնալ նուիրապետականօրէն եւ ներկաները առ ի յարգանս պարտին լուռ մնալ: Այս առումով Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի ատեանին ներկայանալը մեզի համար զուրկ է նշանակութենէ:
2013 Յուլիս 29
«Նոր Յառաջ», Հոկտեմբեր 24, 2013
No comments:
Post a Comment