Ազնաւուր, կամ Հայաստանի դիւանագիտութեան անճարակութիւնը

Ժ. Չ.

Ազնա­ւուր բնաւ պէտք չու­նէր դի­ւանա­գէտ ըլ­լա­լու, որ իր իւ­րա­քան­չիւր հար­ցազրոյ­ցին պաշտպա­նէր Հա­յաս­տան-Թուրքիա սահ­մա­նի բա­ցու­մը՝ զո­հելով Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը։ Արուես­տա­գէտ է մար­դը։ Մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչում ու­նի։ Իր իւ­րա­յատուկ մտա­ծելակերպն ու­նի։ Լա՜ւ, ըն­դունե­ցի՛նք այս բո­լորը։ Թո՛ղ մտա­ծէ՝ ինչպէ՛ս որ կ՚ու­զէ։ Թո՛ղ յայ­տա­րարէ՝ առանց բա­ռերը ծա­մելու, ինչ որ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թեան գլուխը գտնուող­նե­րը կը պա­հան­ջեն իր­մէ, այն բաները, զորս իրենք չեն հա­մար­ձա­կիր բարձրա­ձայ­ն ըսե­լ, մա­նաւանդ՝ 2009ի ար­ձա­նագ­րութիւննե­րու ձա­խողու­թենէն ի վեր։ Սա­կայն, այս դե­րակա­տարու­թեան հա­մար՝ Ազ­նա­ւուր ստի­պուա՞ծ է դես­պան ըլ­լա­լու։

Մէկ կող­մէ, Հա­յաս­տա­նի դի­ւանա­գիտու­թիւնը՝ երկրին նա­խագա­հէն սկսեալ, Սփիւռքին ուղղուած իր ու­ղերձնե­րուն մէջ, Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րաբե­րեալ աւե­լի շրջա­հայեաց մօ­տեցում կը ցու­ցա­բերէ, սա­կայն, միւս կող­մէ, կը քա­ջալե­րէ, որ Ազ­նա­ւուր երկրին իշ­խա­նու­թեան պաշ­տօ­նական դիր­քո­րոշումնե­րուն հա­կասէ։

Ի՞նչ իմաստ ու­նի դեռ Ազ­նա­ւու­րը պա­հել Զուիցե­րիոյ եւ ԻՒ­ՆԷՍՔՕ-ի եւ ՄԱ­Կ-ի դես­պա­նի պաշ­տօննե­րուն։ Հա­յաս­տա­նի դի­ւանա­գիտու­թեան մե­ծագոյն երկու ձա­խողու­թիւննե­րու խորհրդա­նիշն է. 2009ի Ար­ձա­նագ­րութիւննե­րը եւ Հա­յաս­տա­նի պատ­մամշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գութիւննե­րու քան­դումին հան­դէպ՝ ԻՒ­ՆԷՍՔՕ-ի ցու­ցա­բերած անար­գա­կան դիր­քո­րոշումնե­րու դի­մաց ան­շարժու­թիւնը. Ջու­ղա­յի գե­րեզ­մանա­տան քան­դումը եւ Փա­րիզ, ԻՒ­ՆԷՍՔՕ-ի կեդ­րո­նին մէջ խաչ­քա­րերու նուիրուած ցու­ցա­հան­դէ­սին գրաքննու­թիւնը ազե­րական ճնշու­մին տակ։

Եւ ահա վեր­ջին արա­րը։ Ան­ցեալ Կի­րակի՝ Մարտ 24ին, Զուիցե­րիոյ Ձայ­նասփիւ­ռի եւ Հե­ռատե­սիլի «Կը նե­րէք ին­ծի» յայ­տա­գիրին ըն­թացքին, պա­րոն դես­պա­նը նո­րէն յայ­տա­րարած է, թէ իր հո­գը չէ «Ցե­ղաս­պա­նու­թիւն» եզ­րին գոր­ծա­ծու­թիւնը (առա­ջին ան­գամ չէ, որ նման ան­հե­թեթու­թիւններ կը ձաբռտէ)… միայն թէ Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նը բա­ցուի։ Այս է նաեւ իր դրած պայ­մա­նը, որպէսզի ընդունի Թուրքիոյ մէջ համերգ մը տալ։

Կը մաղ­թենք որ Հա­յաս­տա­նի դի­ւանա­գիտու­թիւնը, հա­մաձայն՝ բե­մերէն բազ­միցս ան­գամ ար­տա­յայ­տուած Հա­յաս­տան-Ար­ցախ-Սփիւռք եռա­կողմ միաս­նա­կան գոր­ծակցու­թեան ցան­կութեան, —եթէ ան­շուշտ պա­րագա­յական ար­տա­յայ­տութիւններ չեն ատոնք—, ազա­տեն Ազ­նա­ւու­րը իր դիր­քին եւ խառ­նուած­քին ան­յա­րիր դես­պա­նու­թեան այդ պաշ­տօննե­րէն (Զուիցե­րիա, ԻՒ­ՆԷՍՔՕ եւ ՄԱԿ), որ­պէսզի Սփիւռքի մէջ հայ­կա­կան կազ­մա­կեր­պութիւննե­րը կա­րենան Ցե­ղաս­պա­նու­թեան եւ Հայ Դա­տի պաշտպա­նու­թեան իրենց գոր­ծունէու­թիւնը շա­րու­նա­կել առանց Հա­յաս­տա­նի դես­պա­նին ան­ճա­րակ ար­տա­յայ­տութիւննե­րուն ստեղծած ան­տե­ղի խոչնդո­տումներուն եւ Հա­յաս­տա­նի դի­ւանա­գիտու­թիւնը փրկուի իր ան­հե­թեթ կե­ցուած­քէն։

Մէկ կող­մէ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ոգե­կոչ­ման 100ամեակի յանձնա­խումբ կը նշա­նակուի, Ցե­ղաս­պա­նու­թեան նուիրուած գի­տաժո­ղով կը գու­մա­րուի, որուն ըն­թացքին երկրին նա­խագա­հը կը յայ­տա­րարէ. «Գի­տաժո­ղովի յար­գե­լի՛ մաս­նա­կից­ներ, Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րա­մեակի նա­խաշե­մին հրա­տապ խնդիր է՝ մեր յե­տագայ անե­լիք­նե­րի, մաս­նա­ւորա­պէս՝ աշ­խարհի տար­բեր ան­կիւննե­րում անցկա­ցուե­լիք մի­ջոցա­ռումնե­րի օրա­կար­գի մշակ­մա­նը, նաեւ եղած բաց­թո­ղումնե­րին անդրա­դառ­նա­լը, որոնց վե­րացու­մը մեզ հնա­րաւո­րու­թիւն կը տայ, առա­ւել հա­մապար­փակ ու խոր­քա­յին մօ­տեցում ցու­ցա­բերե­լով, յա­ւուր պատ­շա­ճի կազ­մա­կեր­պել Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րա­մեակին նուիրուած բազ­մաբնոյթ մի­ջոցա­ռումնե­րը եւ դրանց մի­ջազ­գա­յին հնչե­ղու­թիւն տալ»։ Միւս կող­մէ երկրին դես­պա­նը «Ցե­ղաս­պա­նու­թիւն» եզ­րը կը վա­նէ։

Որո՞ւն հա­ւատաս՝ Հա­յաս­տա­նի նա­խագա­հի՞ն, թէ՞ իր դես­պա­նին։

Դեռ աւե­լին՝ նա­խագա­հը իր ու­ղերձը կը վեր­ջացնէ հե­տեւեալ կեր­պով. «Այս գի­տաժո­ղովի ար­դիւնքում ի մի բե­րուած առա­ջար­կութիւններն ու նկա­տառումներն ան­պայմա­նօրէն հա­շուի են առ­նուելու Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րե­րորդ տա­րելի­ցի մի­ջոցա­ռումնե­րը հա­մակար­գող պե­տական յանձնա­ժողո­վի աշ­խա­տանքնե­րի ըն­թացքում, ուստի մեր յոր­դորն է՝ հնա­րաւո­րինս բաց եւ ան­կաշկանդ քննար­կումներ իրա­կանաց­նել յե­տագայ անե­լիք­նե­րի ճշգրտման ու ռազ­մա­վարու­թեան որ­դեգրման առումնե­րով»։ Ազ­նա­ւու­րի յայ­տա­րարու­թիւնն ալ բաց է ու ան­կաշկանդ, ար­տա­յայ­տուած՝ շրջան­ցե­լով Ցե­ղաս­պա­նու­թեան նուիրուած գի­տաժո­ղովի եզ­րա­կացու­թիւննե­րը։ Ի՞նչ կ՚ար­ժէ նա­խագա­հին յորդորը։

Հայաս­տան-Ար­ցախ-Սփիւռք գոր­ծակցու­թիւնը անհրա­ժեշ­տութիւն է, սա­կայն շատ աւե­լի բարձր մա­կար­դա­կի վրայ, քան այն ինչ որ կը յայտարարուի լո­զունգնե­րով, յան­կերգնե­րով, լոկ բա­նաձե­ւերով։ Եր­րեակին գոր­ծակցու­թիւնը փոխադարձ վստա­հու­թեան հարց է, որ առա­ջին հեր­թին կը սկսի Հա­յաս­տա­նի մէջ քա­ղաքա­կան կու­սակցու­թիւննե­րու գոր­ծակցու­թե­նէն եւ քա­ղաքա­ցինե­րուն՝ իշ­խա­նու­թեան հան­դէպ վստա­հու­թե­նէն։ Եթէ այդ կո­րիզը ամուր ըլ­լայ, Ար­ցա­խը եւ Սփիւռքն ալ նոյնքան ամուր, տաս­նա­պատիկ աւե­լի գոր­ծունեայ կը դառնան։

 
«Նոր Յառաջ» (խմբագրական), Մարտ 28, 2013