Նոր փաստերի դէպքում հայոց պատմութեան դասագիրքը կարող է վերաշարադրուել

ԴԵՐԵՆԻԿ ՄԱԼԽԱՍԵԱՆ

 

Օրերս լրատուամիջոցների ուշադրութեան կենտրոնում յայտնուեց ԵՊՀ պատմութեան ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտութիւնների դոկտոր, պրոֆեսոր Էդիկ Մինասեանի հեղինակած հայոց պատմութեան դասագիրքը, որտեղ 2008թ. Մարտի 1-ի դէպքերի ամբողջ պատասխանատուութիւնը դրւում է ընդդիմութեան վրայ: Մարտի 1-ի զոհերի հարազատները պատրաստւում են դատարան դիմել` հեղինակին մեղադրելով պատմութիւնը աղաւաղելու համար: Մարտի 1-ի զոհուածներից մէկի մայրը յայտարարել է, որ փաստաբաններից յետոյ կ'որոշեն` ինչ հիմքով են հայց ներկայացնելու դատարան: «Սիվիլնեթ»ի հետ զրոյցում Մինասեանն ասում է, որ ինքն օբիեկտիւօրէն է ներկայացրել պատմութիւնը` եղած փաստերի հիման վրայ:

— Պարոն Մինասեան, Ձեզ մեղադրում են, որ խեղաթիւրել էք պատմութիւնը:

— Ես ամենեւին չեմ խեղաթիւրել: Ես եղած փաստերի հիման վրայ օբիեկտիւ ներկայացրել եմ պատմութիւնը: Ժամանակակից պատմութիւն գրելը չափազանց բարդ է: Կոնկրէտ եղած փաստերի հիման վրայ շարադրել եմ պատմութիւնը: Հնարաւոր է` փաստերը սակաւ լինեն, եւ դրա համար գոյութիւն ունի շարադրանքի պոզիտիւ ձեւ, որը ես ընտրել եմ: Այսինքն` հիմնականում դրական շարադրանք է գնում, բացասական էլեմենտներ աւելի քիչ կան շարադրանքում: Շատ դէպքերում մեղադրում են, որ պաշտպանել եմ իշխանութիւններին եւ ներկայացրել դրական իմաստով: Ես ասեմ` եղած փաստերի եւ պաշտօնական տուեալների վրայ եմ հիմնուել, ինչպէս նաեւ իմ սկզբնաղբիւրների, այդ թւում` Ազգային Ժողովի յանձնաժողովի տուեալների, ոստիկանութեան հաղորդագրութիւնների, երկու կողմերի մամուլի: Ես կ'ուզենայի ընդգծել, որ շարադրանքի մէջ ես արտայայտել եմ նաեւ իմ տեսակէտը, եւ դա ցանկացած հեղինակի իրաւունքն է: Այս դէպքում պատմութեան դասագրքում ես օբիեկտիւ շարադրանքի հիման վրայ կատարել եմ անհրաժեշտ եզրակացութիւն: Դա իմ իրաւունքն է: Ես համարում եմ, որ իմ շարադրած նիւթը ներկայացրել եմ օբիեկտիւ, փաստերի հիման վրայ, որոնք նշեցի` որտեղից եմ վերցրել: Հնարաւոր է` յետագայում նոր փաստեր բացայայտուեն, եւ որոշ ճշդումներ կատարուեն:

— Նշւում է, որ կար նաեւ Մարտի 1-ի գործով փաստահաւաք խումբ, Մարդու Իրաւունքների Պաշտպանի զեկոյցը: Դուք դրանցից օգտուե՞լ էք:

— Այո՛, ես օգտուել եմ նաեւ դրանցից, եւ զեկոյցում արտառոց երեւացող բաներ չկան, որոնք ուղղուած են իշխանութիւնների դէմ:

—  Եթէ աւելի կոնկրէտ` Դուք գրքում նշել էք, որ ընդդիմութիւնը զինուած է եղել, զբաղուած է եղել թալանով, հարիւրաւոր մեքենաներ այրուել են եւ այլն…

— Ես նշել եմ` ընդդիմութեան կազմակերպած հանրահաւաքին: Յիշենք, որ այն ընդդիմութիւնն էր կազմակերպել: Եւ բացի այդ` կային ընդդիմութեան յայտնի կոչերը` երթի մասին, որի ընթացքում էլ դա կատարուել է, ինչպէս օրինակ` խանութներ թալանելը:

— Դա եղել է, բայց ընդդիմութիւնը նշում է, որ դա արուել է ոչ թէ իր, այլ իշխանութեան կողմից ներդրուած խմբերի կողմից:

— Ես այդ կարծիքին չեմ: Հնարաւոր է, որ մէկ երկու հոգի լինէին: Բայց մեզ յայտնի է, որ ընդհանուր կազմակերպիչները ընդդիմութեան ներկայացուցիչներն էին, որոնք կոչ արեցին, եւ ժողովուրդը, այդ մասսան գնաց թալանի:

—  Այսինքն` թալանի կո՞չ արուեց:

— Ո՛չ, կոչ է արուել բարիկադ ստեղծելու եւ ինքնապաշտպանութիւն կազմակերպելու: Այդ բարիկադ ասուածը, մեքենաներ այրելը, շուռ տալը, թալանը դրանից յետոյ սկսուեցին: Այնտեղ հաւաքուածների մէջ մեծ մասը նաեւ ոստիկաններ էին, եւ նրանք բնականաբար թոյլ չէին տայ: Միւս փաստը, որ ես ուզում եմ ընդգծել. օգտագործուել է դէպքերին վկայ մարդկանց վկայութիւնները, որոնք կան ինչպէս մամուլում, այնպէս էլ ԱԺ յանձնաժողովի եզրակացութիւնում:

—  Այսինքն` Ազգային Ժողովի յանձնաժողովը նշում է, որ ընդդիմութիւնը զբաղուել է թալանո՞վ, մեքենաներ հրկիզելո՞վ:

— Ես ասացի, որ փաստեր կան ոչ միայն ԱԺ յանձնաժողովի եզրակացութիւնում, այլեւ մամուլում, ես կարող եմ դա ցոյց տալ, եւ դուք կը համոզուէք, որ օդից չեն վերցուած: Դրանք փաստական տուեալներ են, որոնց հիման վրայ ես իմ տեսակէտն եմ զարգացրել:

— Տարբեր առիթներով, հիմնականում ընտրութիւնների գնահատման, մէջբերում էք Եւրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի 1609 բանաձեւը: Այդ բանաձեւում նշւում է, որ ոստիկանների գործողութիւնները եղել են անհամաչափ, որը դասագրքում չի երեւում: Դա ինչո՞վ է պայմանաւորուած:

— Ես նիւթի վերջում նշել եմ, որ ոստիկանութիւնը եւս դիմել է միջոցների: Ես չեմ գրել, թէ ոստիկանութիւնն ընդհանրապէս հեռու պահեց իրեն, չխառնուեց կամ մեղքի իր բաժինը չունի: Նման բան ես չեմ ասել: Զոհերի հետ կապուած էլ նշել եմ` երկկողմանի: Ընդդիմութիւնը նշում է, թէ ներկայացուած փաստերը միակողմանի են, պէտք է ասեմ` այդպէս չէ, եւ ընդդիմութիւնը այս վերջին մասը չի ներկայացնում, եթէ օբիեկտիւ էք` այս վերջին մասն էլ ներկայացրէք: Ի վերջոյ, պէտք է հաշուի առնել, որ սա դասագիրք է, որն ունի շարադրանքի իր ձեւը:

—  Եթէ նոր փաստեր յայտնաբերուեն, դուք պատրա՞ստ էք վերանայել Ձեր գրածը:

— Այո՛, ի հարկէ: Եթէ պարզուի, որ կան փաստեր, որին հակասում է այս շարադրանքը, ի հարկէ կը վերանայուի: Բա ինչի՞ համար է պատմութիւնը:

Յ.Գ.

Երէկ` Նոյեմբերի 27-ին, Երեւանի Պետական Համալսարանի հանրային կապերի բաժինը յայտարարութիւն է տարածել` նշելով, որ «Հայոց պատմութիւն» բուհական դասագիրքը շարադրուել է միմիայն փաստական տուեալների հիման վրայ: «….Ցանկանում ենք եւս մէկ անգամ յիշեցնել, որ վերոյիշեալ դասագիրքը, այդ թւում` նաեւ շահարկուող հատուածը, շարադրուել է միմիայն փաստական տուեալների հիման վրայ եւ զերծ է պատմաբանի սուբիեկտիւ մօտեցումներից: Եւ այս համատեքստում ակնյայտ է, որ հարցը շահարկւում է միմիայն քաղաքական նկատառումներով, կատարւում է նաեւ անթոյլատրելին` քննարկումներում ներքաշւում են նաեւ Մարտի 1-ի զոհերի հարազատները, հարցը տեղափոխւում է անձնական վիրաւորանքների դաշտ»:

«Սիվիլնեթ», Նոյեմբեր 28, 2012