«Միակ դաշտը մնացել Է իշխանութեան հետ ներսից փոփոխութիւններ կատարելը»

ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ

Վերջերս կառավարական Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութեան եւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան միջեւ քաղաքական համագործակցութեան համաձայնագիր ստորագրուեցաւ, ըստ որուն Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը կը վերադառնայ համախոհական կառավարութեան դրութեան, զոր լքած էր 2009ին՝ հայ-թրքական արձանագրութիւններուն ստորագրութենէն ետք։ Այս առթիւ, լրագրող Սիրանոյշ Պապեան զրուցած է Հ. Յ. Դ. Հայաստանի Գերագոյն Մարմնի անդամ Լիլիթ Գալստեանի հետ։

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- ՀՀԿ եւ ՀՅԴ միջեւ քաղաքական համագործակցութեան համաձայնագիրն արդէն իրողութիւն է: Վերջին  տարիների մեր հարցազրոյցներում չկար փոփոխութիւնների հասնելու լաւատեսութիւն, որ յատկապէս իշխանութեան հետ համագործակցելով կարելի է երկրում որակական փոփոխութիւնների հասնել: Արդէն կարծում էք, որ կարելի՞ է այս իշխանութեան հետ համագործակցելով ներսից փոփոխութեան հասնել:

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Մեր վայրէջքային իրականութիւնը հարկադրում է ելքեր որոնել: Այո, մենք շատ ենք խօսել համակարգային փոփոխութիւնների, ես կ՛ասէի՝ արժէքային յեղափոխութեան մասին. այդ պահանջն այսօր էլ առաւել քան սուր է: ՀՅԴի՝ իշխանութեան հետ համագործակցելու հիմնական պատճառը հէնց այդ ելքերի որոնումն է:

Ես կարծում եմ՝ ո՛չ հանրութիւնը, ո՛չ էլ քաղաքական հիմնական խաղացողները չպիտի անակնկալի գային, պարզ էր, որ սահմանադրական փոփոխութիւններից յետոյ մենք պիտի շարունակէինք համագործակցութիւնը. թէկուզ այն պարզ պատճառով, որ տէր կանգնէինք մեր կողմից սահմանադրութեան մէջ ներմուծած արժէքների գործնականացմանը կամ նիւթականացմանը: Իսկ եթէ աւելի կարճ ամփոփեմ միտքս, հէնց այդ ելքերի որոնումը ՀՅԴին դրդեց մտնել իշխանութեան մէջ եւ ներսից կարողանալ փոփոխութիւններ պարտադրել: Կար երկու տարբերակ՝ շարունակել մնալ ընդդիմութիւն եւ նուազ ազդեցութիւն ունենալ Հայաստանի քաղաքական պրոցեսների վրայ եւ երկրորդ՝ մտնել իշխանութեան մէջ  ու գործ անել:

Մեր իրականութեան փոփոխութիւնը ոչ միավեկտոր է, ոչ էլ՝ միաբաղադրիչ: Մի քանի հարթութիւնների խնդիրներ ունենք. մի կողմից մեզ անխուսափելիօրէն անհրաժեշտ է հանրային նոր մտածողութիւն ձեւաւորել՝ մրցունակ արժէքային համակարգով, միւս կողմից՝ ձեւաւորել իրական քաղաքական ու մշակութային էլիտա, որն այդ արժէքների կրողը, գեներացնողն ու վերարտադրողն է: Մի կողմից մեզ, իսկապէս, անխուսափելիօրէն անհրաժեշտ է գրագէտ, իմաստուն ղեկավարութիւն, քաղաքական էլիտա՝ ազնուական մտաւորականի տեսակով, միւս կողմից՝ որակեալ, իրաւատէր ու պահանջատէր քաղաքացի:

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Գուցէ այս պահի համար շատ տեսական բաներից եմ խօսում, եւ մեր իրականութիւնը շատ հեռու է այդ իդէալից: Նրանք, ովքեր Հայաստանում իշխանութիւն են իրականացրել, լայն իմաստով իմաստուն ու գրագէտ չեն եղել, բայց հաւաքական առումով նաեւ մեր հասարակութիւնն էլ խիստ խոցելի է: Մի օր այս մասին պէտք չէ՞ մտածել ու քայլ անել: Այդ համատեքստից ելնելով՝ ի՞նչ քայլեր էին մնացել. մի կողմ քաշուել ու փաստել, թէ մեր վայրէջքներն ո՞ւր են մեզ տանում…

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Քաղաքական պատասխանատուութիւնը ռեսուրսների մոբիլիզացիա է հարկադրում: Հայաստանում այսօր որակական փոփոխութիւնների, քիչ թէ շատ քայլեր անելու միակ դաշտը մնացել է իշխանութեան հետ ներսից փոփոխութիւններ կատարելը:

Քաղաքական ընդդիմադիրներից քանի՞սը մեռան փողոցում, նաեւ խորհրդարանում… Ո՞րն է հոգեպէս աւելի ազնիւ՝ մտնել իշխանութեան մէջ, պատասխանատուութիւն ստանձնել ու ներսից փոխել, թէ դառնութեան, անելանելիութեան եւ ոչնչատեսիլութեան բացասական էներգիան փոխանցել հայ ժողովրդին…

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Նոյն ՀՅԴն մի քանի անգամ կոալիցիա կազմել է իշխանութեան հետ: Ի՞նչն էր խանգարում այն ժամանակ ելքեր առաջարկել հանրութեանը, եւ ի՞նչ երաշխիք, որ այս անգամ անպայման յաջողելու է, երբ ըստ էութեան, իշխանութեան որակը չի փոխուել, իշխանութեան ղեկին նոյն մարդիկ են, նոյն մտածողութեամբ: Փոխուել է կառավարման համակարգը, բայց փոխուել է աղաղակող ընտրակեղծիքներով: Եթէ հիմքն արդէն դրուել է կեղծիքով, ինչ երաշխիք, որ կարողանալու էք ելքեր առաջարկել հանրութեանը՝ կապուած մոնոպոլիաների ու կոռուպցիայի հետ:

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Մեր քաղաքական թիմը գիտակցում է, թէ ինչ ծանր պատասխանատուութեան ու բեռի տակ է մտել: Անհերքելի է՝  քաղաքական աւանդոյթների մի միջավայր է ստեղծուել, որտեղ առողջ գաղափարներն ու ծրագրերն անցանելիութիւն չունեն: Հնարաւոր չէ հարց չտալ՝ բա սրա վերջն ինչ է լինելու, երբ է գալու փոփոխութեան ու քաղաքական վարքագիծը խմբագրելու ժամանակը:

Հայաստանում քաղաքական կլիման ու մշակոյթը, մեր հանրային հոգեկերտուածքն այլեւս այնպիսին է, որ իշխանութեան լծակ չունեցող որեւէ քաղաքական ուժ ուղղակի անկարող է փոփոխութիւններ իրականացնել: Ես ցաւում եմ, նոյնիսկ շատ ծանր եմ տանում, որ տեղի ունեցած ընտրախախտումները ստուերեցին սահմանադրական հանրաքուէն: Ուղղակի անհանդուրժելի էր… Քիչ ընտրութիւն ունենք՝ կա՛մ մտնել քաղաքական ապատիայի մէջ եւ սպասել մինչեւ չգիտեմ թէ որտեղից կը գան 250 տարուայ ժողովրդավարական աւանդոյթներով ուժեր ու կը փոխեն երկիրը (ինչը անիրատեսական է ու երկիրը հիւծող), կա՛մ լինել պրագմատիկ, լինել ներսում եւ փորձել ներսից փոխել:

Կարծում եմ՝ նրանք, որոնք իշխանութիւն են իրականացնում, իրենք էլ են գիտակցում, որ այս քաղաքական նկարագիրը, վարքագիծն ու փիլիսոփայութիւնը հեռանկար չունի: ՀՀԿականներին ոչինչ չէր խանգարում, խորհրդարանում եւ կառավարութիւնում ունենալով մեծամասնութիւն, շարունակել նոյնը, բայց եւ յստակ է՝ թարմ արեան եւ ներքին փոփոխութեան անհրաժեշտութիւն նաեւ քաղաքական մեծամասնութիւնն ունէր: Պէտք չէ շատ միամիտ լինել եւ կարծել, որ վաղը կամ միւս օրը կ՛ունենանք մեր երազած ծիրանային բուրաստանը: Պետութիւնը քայլ-քայլ է կառուցւում, եւ անելիքները՝ հանրային մտածողութեան փոփոխութիւնից մինչեւ քաղաքացու կերտումը, այսօր մեր պետութեան առաջնահերթութիւններից են: Մի կողմից ունենալ գիտակից, ժամանակակից, ազգային իշխանութիւն, ով պատասխանատուութիւն կը զգայ եւ անհրաժեշտութիւն կը համարի քաղաքացի-ազգ կերտելու հրամայականը: Ունե՞նք ուրիշ ընտրութիւն, կարծում եմ՝ չունենք:

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Բաւական բուռն քննարկումներ եղան այս ընթացքում, թէ ինչո՛ւ իշխանութիւնը գնաց այս քայլին, սա պարտադրուա՞ծ քայլ էր, թէ սահմանադրական փոփոխութիւններից յետոյ սա պատասխան էր ՀՅԴին՝ կատարած լաւ աշխատանքի համար: Բայց նաեւ խօսուեց այն մասին, որ այս քայլով Սերժ Սարգսեանը չէզոքացրեց երկրորդ նախագահին: Ձեր կարծիքով, արդեօք նման հաշուարկնե՞ր էին արուել եւ արդեօք Ռոբերտ Քոչարեանը չէզոքացա՞ւ քաղաքական դաշտից, քանի որ նշւում էր, որ ԲՀԿի հաշիւները փակելուց յետոյ նրա համար միակ յենարանը մնացել էր ՀՅԴն:

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Ես, անկեղծօրէն, չեմ կարող դատել, թէ Ռոբերտ Քոչարեանը որպէս քաղաքական յենարան իր հաշուարկերն ինչպէս է կառուցում: Ռոբերտ Քոչարեանն ասում էր, որ իր կուսակցութիւնն իր ժողովուրդն է, եւ միանշանակ է, որ մենք իր միակ յենարանը չէինք: ՀՅԴն միշտ էլ պետականութեան եւ պետական մտածողութեան կողքին եղել է: Ես չգիտեմ՝ Քոչարեանը քաղաքականութիւն կը վերադառնայ թէ ոչ, բայց եթէ վերադառնայ եւ մեր քաղաքական արժէքներն ու հայեացքները համընկնեն, նաեւ ցանկացած քաղաքական ուժի հետ, եթէ այն տեղաւորւում է «յանուն Հայաստանի» բանաձեւի մէջ, մենք կը գործակցենք: Այս պահին քաղաքական կոնտեքստն այսպիսին է, եւ ստեղծուած կացութիւնից ելքի ճանապարհը տեսնում ենք՝ գործող իշխանութեան հետ կեանքի կոչելով մեր քաղաքական արժէքները:

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.- Կոալիցիան  արդէն իրողութիւն է, ո՞ւմ հեղինակութիւնն է ընկնում՝ ՀՅԴի թէ ՀՀԿի: Արմէն Ռուստամեանը նշում էր, որ ՀՀԿն հեղինակազրկուած է, հիմա ըստ քեզ, ո՞ւմ հեղինակութիւնը որքան վարկանիշ ունի:

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Հեղինակութեան վարկանիշը պէտք է դատել քաղաքական վարքագծով եւ իրականութեան մէջ բերուած սրբագրում-խմբագրումներով եւ արդիւնքներով: Եթէ սա պարզ իշխանական միութիւն է, եւ մեզ չի յաջողուի արձանագրել յաջողութիւններ, նշանակում է, որ հաւասարապէս երկու քաղաքական ուժերով էլ հեղինակութեան անկում կ՛արձանագրենք: Դրանից շատ աւելի վատ արձանագրում տեղի կ՛ունենայ, եթէ մենք բոլորս չկարողանանք պետականութեան այս վայրէջքների մէջ սրբագրում, փոփոխութիւն եւ առողջացում բերել: Սա գիտակցում են թէ՛ հանրապետականները, թէ՛ երկրի նախագահը, թէ՛ Դաշնակցութիւնը: Եկէք արդիւնքներով դատենք, մանաւանդ 2017 թուականը շատ հեռու չէ, ուղիղ մէկ տարի յետոյ Մարտ ամսին ընտրութիւններ են, եւ ըստ այդ արդիւնքների՝ կարելի է դատել: Բայց նաեւ առանց աւելորդ երեսպաշտութեան համոզուած ասում եմ, որ այսօր ելքերի որոնման հնարաւոր գունապնակում մեզ համար ամենագործնականը, ամենաշահեկանը երկիրը պակաս ցնցումային դարձնելու համար իշխանութեան հետ գործակցելն էր եւ ներսից փոփոխութիւններ հարկադրելը, պահանջելն էր եւ դրանց համար պատասխանատուութիւն կրելն էր:

Նախագահի վերջին ելոյթում ինձ համար կարեւոր մի քանի ուղերձներ կային, եւ դրանցից մէկը համարում եմ քաղաքական վարքագծի սրբագրման անհրաժեշտութիւնը, նաեւ նոր եւ բանիմաց կադրերի իշխանութեան բերելու նախագահի ձգտումը: Մեր հաւատալու ռեսուրսը այնքան է մաշուել, հանրութիւնը այնպէս է խեղդւում չարութեան ու դառնութեան մէջ, ես շատ եմ ուզում, որ մեզ եւ իշխանութեանը ի շահ պետականութեան կը յաջողուի որոշ խմբագրումներ բերել մեր իրականութիւն:

Եւ ամենակարեւորը՝ շատ եմ կարեւորում պահանջատէր քաղաքացու ձեւաւորումը, պետութիւն սիրող հայ մարդու ձեւաւորումը:

 ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ.-  Շատ նկատելի է, մտաւորական-ազնուական տարրի, էլիտայի դեֆիցիտ ունենք: Հայաստանում քաղաքական էլիտայի մէջ տգիտութիւնն ու գաւառամտութիւնը մոլեգնող է: Անցնող 25 տարիների ընթացքում չյաջողեցինք քաղաքական ու մշակութային էլիտա կերտել, տեսակ, որին կը հաւատայինք: Անլեգենդ ու անսէր ենք դարձել:

Բայց կարեւոր է, թէ ում հետ գնալ ճանապարհ: Միթէ՞ տեսնում էք քաղաքական կամք: Մենք շատ ելոյթներ ենք տեսել, որտեղ քաղաքացու դերն արժեւորել է Սերժ Սարգսեանը, բայց մենք տեսնում ենք այսօր էլ քաղաքացուն, ակտիւիստին ճաղերի ետեւում:

 ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ.- Հասկանում եմ՝ այս պահին խոցելի եմ, որովհետեւ մենք առիթ ունեցել ենք թէ՛ վարչապետի, թէ՛ երկրի նախագահի ուղերձներ լսել, որոնք երկրի փոփոխութեան, առաջ գնալու ուղերձներ ունէին իրենց մէջ, եւ, այնուամենայնիւ, Հայաստանի իրական պատկերը վայրէջքային է: Հիմա ուզում եմ հաւատալ, որ քաղաքական գիտակցումի եւ պատասխանատուութեան մի մակարդակի ենք հասել, որտեղ իշխանութեան կողմից գիտակցւում է մեր ներկայի անհեռանկարայնութիւնը: Ես իրաւունք չունեմ չհաւատալու, ոչ միայն ես պիտի հաւատամ, այլ նաեւ հաւատալու էներգիան հանրութեանը փոխանցեմ: Հաւատում եմ մեր որակեալ տեսակին, թէեւ ներկայ համակարգի կողմից մերժուած է, բայց մենք ունենք այդ տեսակը: Մենք մտնում ենք իշխանութեան մէջ այդ տեսակի դուռը բացելու համար՝ պրոֆեսիոնալների, գրագէտների, քաղաքացիների, պետականութեան գիտակցում ունեցողների, արժէքների յեղափոխութեան համար պատրաստ մարդկանց: Չհաւատալը, կարծում եմ, ապատիկ է, կործանարար: Փորձենք արդիւնաւորել մեր հանրութեան մէջ կուտակուած սպասումի էներգիան:

«Ասպարէզ», 29 Փետրուար 2016