«Կամար» հանդէսի վերջին երկու թողարկումները

ՄԵԼԱՆԻԱ ԲԱԴԱԼԵԱՆ

 

Ներկայ պայմաններում, առաւելաբար սփիւռքեան իրականութեան մէջ գրական -գեղարվեստական հանդէսների կանոնաւոր տպագրութիւնը յուսադրող է, անգամ նուազագոյն տպաքանակի պարագայում: Բէյրութում լոյս տեսնող «Կամար» հանդէսը բարեյաջող շարունակում է իր գործունէութիւնը՝ Հայաստան - Սփիւռք մշակութային կամարող առաքելութեամբ: Վերջին երկու համարները (23, 24) «Ազգ»ի խմբագրության ստացած, բովանդակում են հայրենի եւ Սփիւռքի գրողների արձակ եւ չափածոյ գործեր, գրականագիտական, արուեստաբանական, հրապարակախօսական բնոյթի յօդուածներ, արխիւային նիւթերի հրապարակումներ, մշակութային կարեւոր նկատուած իրադարձութիւնների մասին տեղեկութիւններ:

«Կամար»ի ընթերցողն արդէն գիտի եւ սպասում է նախընտրած հեղինակի նոր գործերին, մանաւանդ որ մի քանի անուններ գրեթէ բոլոր համարներում ներկայ ենՙ Նորայր Ադալեան, Հրաչեայ Թամրազեան, Արա Արծրունի, Համբիկ Մարտիրոսեան, Խաչիկ Խաչեր, Խաչիկ Տետէեան: Հետաքրքրականը անշուշտ երիտասարդ տաղանդաւոր մարդկանց յայտնաբերումն ու հրապարակումն է նաեւ: Հանդէսն իր էջերը պարբերաբար տրամադրում է արաբ գրողների. նախորդ համարում ներկայացուած է Աբդուլ Ռահման Մունիֆի «Աղին քաղաքները-Մոլորումը» վէպից հատուածներՙ Հուրի Ազիզեանի թարգմանութեամբ:

Կարեւոր հրապարակում է Յարութիւն Իսկահատեանի կողմից՝ Հայոց ցեղասպանութեանն առնչուող տարբեր հրատարակութիւններից ընտրուած եւ հանրամատչելի ներկայացուած հատուածը, որը մաս է կազմում հեղինակի հրատարակելիք 6-րդ գրքի՝ համալրելով «Վկայարան հայկական ցեղասպանութեան» նրա նախորդ հնգհատորեակը:

Գեղարուեստի բաժնում հիմնականում անդրադարձներ արւում են կերպարուեստին: Հայ ժամանակակից գեղանկարչութեան վարպետի՝ Էդուարդ Իսաբէկեանի 100-ամեայ յոբելեանի առիթով Արամ Սեփէթճեանը ներկայացնում է Իսաբէկեան նկարչին, գրողին, հայրենասէր հային ու քաղաքացուն՝ նրա նկարագրի, խառնուածքի, արուեստի հետաքրքրական ու հարուստ շերտերով:

Ուշագրաւ հրապարակում է Ալեքսան Պերեճիքլեանի երկու յօդուածները՝ 19-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչ Էմիլ Բերնարին նուիրուած, որ հեղինակը սկսում է այսպէս՝ «Տասնամեակներ տեւող անտեսումէ, ստորագնահատումէ եւ մինչեւ իսկ թշնամական վերաբերմունքէ յետոյ, 2014-ի ընթացքին Փարիզի մէջ Էմիլ Պերնարին (1868- 1941) պիտի յատկացուի յետահայեացք մը, որուն այսքան ուշացումը կարծիք մը կու տայ այն խափանման մասին, որուն երկար տասնամեակներ զոհը եղաւ այս վաղահաս անսովոր տաղանդը, ըմբոստ նկարագիրով, յանդուգն երկերով, եւ վիճայարոյց արտայայտութիւններով ու գրութիւններով հանդէս եկող այս անխոնջ արուեստագէտը»: Այս հետաքրքրական նախաբանին հետեւում են առաւել հետաքրքրական մանրամասներ նկարչի կեանքի ոդիսականի եւ ստեղծագործութեան մասինՙ եղած կարծիքների վերանայման, նորովի վերագնահատման ակնկալիքով: Երկրորդ յօդուածը՝ խորագրուած «Էմիլ Պերնար եւ Արմեն(ուհի) Օհանեան», ներկայացնում է դրուագներ ֆրանսիացի նկարչի եւ հայ պարուհի, դերասանուհի Արմեն(ուհի) Օհանեանի մտերմութեան ու սիրային պատմութեան:

Գրականագիտական վերլուծումներ, նոր, հետաքրքրական տեղեկություններ են պարունակում Կոստան Զարեանի 130-ամեակի առիթով Թորոս Թորանեանի եւ Վահէ Մելեմեթճեանի «Չարենց առասպելին մասին...» հրապարակումները: Ծագումով հայաստանցի, Միացեալ Նահանգներ տեղափոխուած բանաստեղծուհի Թամարա Յովհաննիսեանի պոէտական ներաշխարհին ու ներշնչումներին է անդրադառնում Սարգիս Վահագնը՝ «Լինելութեան բանաստեղծը» հրապարակման մէջ: Բարձր գնահատելով հանգուցեալ բարեգործ Կարպիս Նազարեանի գործունեությունը, համարելով նրան հայ գրողի եւ կրթական մշակի մեծ բարեկամ, «Կամար»ի խմբագիր Ժիրայր Դանիէլեանը ներկայացնում է «Նազարեան» հիմնադրամի հրատարակած գրականութեան ցանկը: Պարոյր Աղպաշեանի անդրադարձը նուիրուած է 2011-ին Երեւանում լոյս տեսած արժէքաւոր հրատարակութեան՝ «Սեւ գիրք» խորագրով, կազմուած եւ խմբագրուած Ալբերտ Իսոյեանի կողմից, որտեղ առաջին անգամ համահաւաք ներկայացւում են Թուրքիայում հայկական կոտորածների մասին օտարազգի նշանաւոր պետական ու քաղաքական գործիչների, դիվանագէտների, ականատեսների, ճանապարհորդների, պատմաբանների, գրողների, լրագրողների, միսիոներների յօդուածներ, ելոյթներ, նոթեր, վկայութիւններ:

Հանդեսի երկու համարները ցաւալիօրէն փակւում են տխուր էջերով, ի յիշատակ լիբանանահայ նշանաւոր բանաստեղծներ՝ Պէպօ Սիմոնեանի եւ Սարգիս Կիրակոսեանի: Վերջին համարի խմբագրականի՝ «Կրկին տերեւաթափ է աշունը չեկած...» գուժող տողերը արձագանք են նախորդ 2 տարիներին կեանքից հեռացած լիբանանահայ գրողների՝ «Մեկնողներուն ցաւը կը կրծէ մեր էութիւնը: Իսկ վաղուան անստուգութիւնը կը սարսափեցնէ մեզ...»:

Տեղի գրչակից ընկերների՝ Ժիրայր Դանիէլեանի, Պարոյր Աղպաշեանի, Արամ Սեփէթճեանի յիշատակի խօսքերին միանում են հայաստանցի բանաստեղծներ, մտաւորականներ Հենրիկ Էդոյեանը, Յակոբ Մովսէսը, Երուանդ Տէր-Խաչատրեանը, արաբ գրող Աբդօ Լաբաքին, որոնց տողերում յայտնի ու սիրուած բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսեանի նկարագիրը, ստեղծագործութիւնը վերապրւում, ցաւ ու ափսոսանք է արթնացնում. «Ինձ համար ամենակարեւորը Սարգիս Կիրակոսեանի ազատ եւ անկաշկանդ լեզուամտածողութիւնն է, արեւմտահայերէնի հարուստ եւ ինքնաբուխ արտայայտութիւնը, որը նրա բանաստեղծութիւններին հաղորդում է անառարկելի ուժ եւ հմայք: Այս ամէնով հանդերձ, նա իմ ընկերն էր, իմ մտերիմ բարեկամը: Նրա հետ իւրաքանչիւր հանդիպում ինձ համար նշանակալից երեւոյթ էր, որովհետեւ դա հոգեկան շփում էր տաղանդաւոր բանաստեղծի, գրական, ազգային նուիրեալ գործչի, ազնիւ ու մտածող մարդու հետ, որի անժամանակեայ հեռացումը Սփիւռքի՝ հետզհետէ նուազող գրական-մշակութային աշխարհում պարզապէս անհնար է պատկերացնել»:

Եւ դարձեալ ցաւալի մահագրական, Պետրոս Թերզեանի խօսքը՝ հայ հրապարակագրութեան անուանի դէմքերից մէկի, «Յառաջ» օրաթերթի բազմավաստակ խմբագիր Արփիկ Միսաքեանի յիշատակին:

Առաւել հետաքրքրականը գրականագիտական եւ գրախօսական բաժիններն են՝ Վահան Թոթովենցի ծանոթ ու անծանոթ հինգ նամակները՝ Վարդան Մատթէոսեանի ներկայացմամբ, Լեւոն Շառոյեանի անդրադարձը ֆրանսահայ արձակագիր Վազգէն Շուշանեանին, Հ. Էդոյեանի գրախօսութիւնը Վեհանուշ Թեքեանի պոէզիային նուիրուած, Պ. Աղպաշեանի հրապարակումը մատենագէտ-բանասէր Արտաշէս Տէր-Խաչատուրեանի մատենագիտական հաւաքածոների հրատարակման առիթով եւ ուրիշներ: Եւ վերջում՝ գեղեցիկ անդրադարձ՝ Անթիլիասում գործող AYP to ZED արուեստի ակադեմիայի տասնամեայ յոբելեանին:

«Ազգ», 22 Յունուար 2016