Հինգ երեւելի ՀՅԴ-ականներ մէկ հատորում

ԹԱԹՈՒԼ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

 

Հայկական ուսումնասիրութիւնների «Անի» կենտրոնը հրատարակութեան է պատրաստում հինգ նշանավոր դաշնակցական գործիչների գրութիւնները մէկ հատորում։

Դա գրեթէ հարիւր տարի առաջ հրապարայանօրէն ծաւալուած հեռակայ բանավէճ է մի կողմից Յովհաննէս Քաջազնունու, միւս կողմից՝ Սիմոն Վրացեանի, Վահան Նաւասարդեանի, Ռուբէն Դարբինեանի եւ Արշակ Ջամալեանի միջեւ։

Այդ բանավէճը այսօր էլ արդիական է եւ վերաբերում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական կողմնորոշմանը՝ Արեւմո՞ւտք, թէ՞ Ռուսաստան, որտե՞ղ փնտռել Հայաստանի անվտանգութիւնը, ինչպէ՚՞ս յարաբերուել Թուրքիայի հետ, Հայաստանի դիրքը Ռուսաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններում։

Երբ 1923-ին Հայաստանի Հանրապետութեան առաջին վարչապետ Յովհաննէս Քաջազնունին գրեց իր նշանաւոր «Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը անելիք չունի այլեւս» զեկուցումը, անմիջապես հետեւեցին Սիմոն Վրացեանի, Վահան Նաւասարդեանի, Ռուբէն Դարբինեանի եւ Արշակ Ջամալեանի պատասխանները։

Ի պատասխան Քաջազնունու, ընդարձակ հրապարակումներով հայ հանրութեանը ներկայացան Վրացեանը իր «Խարխափումներ»-ով, Դարբինեանը՝ «Մեր պատասխանը Յովհաննէս Քաջազնունիին», Նաւասարդեանը՝ «Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան անելիքը» եւ Ջամալեանը «Յ. Քաջազնունին եւ Հ.Յ. Դաշնակցութիւնը» գործերով։

Կարդալով այս հինգ գրութիւնները մէկ գրքում, որպէս մէկ ամբողջութիւն, մենք ստիպուած ենք լինելու ընդունել, որ հարիւր տարի առաջուայ հիմնական մարտահրաւէրները գրեթէ չեն փոխուել, չեն նուազել։

Բանավէճը հինգ երեւելի ՀՅԴ-ականների միջեւ ուշագրաւ էր նաեւ այն իմաստով, որ ցոյց էր տալիս հայ քաղաքական մտքի հասունութեան աստիճանը եւ խորքը։

www.aniarc.com, 23 Մայիս 2015