Հարցազրոյց հայ գրականութեան թուայնացման ծրագրի համահեղինակ Մերուժան Կարապետեանի հետ

«Նոր Յա­ռաջ» - Դուք թուայ­նա­ցու­ցած էք հայ­կա­կան դա­սական գրա­կանու­թիւնը։ Կը խնդրէինք այդ առնչու­թեամբ որոշ ման­րա­մաս­նութիւններ փո­խան­ցել։
Մե­րու­ժան Կարապետեան - Ինչպէս ըսիք, մենք թուայ­նա­ցու­ցած ենք 5-18 դա­րերու հայ դասական գրա­կանու­թիւնը, այ­սինքն մա­տենա­գիր Կո­րիւ­նէն մին­չեւ աշուղ Սա­յեաթ Նո­վա։ Այս նիւ­թե­րը 1999 թուակա­նէն արդէն ազատ օգ­տա­գործման հա­մար զե­տեղած ենք համացան­ցի վրայ։ Ընդհա­նուր առ­մամբ շուրջ 3.000 միաւոր գրա­կանու­թիւն, որ պատ­կեր չէ, այլ թուայ­նա­ցուած, որ բաժ­նուած է գլուխնե­րու, ըստ հե­ղինակ­նե­րու անուննե­րուն եւ գոր­ծե­րուն։

2007-2008 տա­րինե­րուն արեւ­մ­տա­հայ գրա­կանու­թեան 68 հե­ղինակ­նե­րու ամե­նէն նշանաւոր գոր­ծե­րը հա­մադ­րե­ցինք եւ թուայ­նա­ցու­ցինք։ Իսկ այ­սօր Հա­յոց Ցեղասպանութեան 100ամեակին առի­թով ի մօ­տոյ e-book-ի ձե­ւով հայ գրող­նե­րու գեղարուես­տա­կան գոր­ծե­րը ազատ ձե­ւով պի­տի ներ­կա­յաց­նենք ըն­թերցող­նե­րուն։

Մենք թուայ­նա­ցու­ցած ենք նաեւ հա­յագի­տական ու­սումնա­սիրու­թիւններն ու հետազօտութիւննե­րը՝ 18րդ դա­րու վեր­ջե­րէն սկսեալ՝ Ին­ճի­ճեան, Ալի­շան եւ այլն, մին­չեւ մեր օրե­րը։

Այս աշ­խա­տան­քը առա­ջին ան­գամ հիմ­նե­ցինք Երե­ւանի ամե­րիկեան հա­մալ­սա­րանին մէջ՝ «Տի­ժիլիպ» (DIGILIB*) անու­նով, եւ ինչպէս գի­տէք այն ատեն (1999 թուակա­նին) համացան­ցին վրայ նոյ­նիսկ հա­յերէն լե­զուն գո­յու­թիւն չու­նէր։ Հե­տեւա­բար մեր աշխատան­քը նո­րու­թիւն մըն էր։ Այ­սօր կը շա­րու­նա­կենք այդ գոր­ծը եւ կը փոր­ձենք օրը օրին մեր կայ­քէ­ջը ամբողջացնել նոր տե­ղեկու­թիւննե­րով։

«ՆՅ» - Ո՞վ կը հո­գայ ձեր նիւ­թա­կան ծախ­սե­րը։

Մ.Կ. - Նախ ըսեմ, թէ դժբախ­տա­բար պե­տու­թեան կող­մէ որե­ւէ օժան­դա­կու­թիւն չենք ստանար։ Մե­զի կ՚օգ­նեն ան­հատ բա­րերար­ներ՝ մեծ մա­սամբ Ամե­րիկա­յէն։ Յի­շենք Պոստընէն Ալիս Յով­հաննէ­սեանի (այժմ հան­գուցեալ) անու­նը, որ գանձատրեց դա­սական գրա­կանու­թեան բա­ժինը, իսկ Սփիւռքի գրա­կանու­թեան ծախ­սե­րը հո­գաց «Թրփան­ճեան» հիմ­նադրա­մը։

«ՆՅ» - Քա­նի՞ հո­գի կը զբա­ղի այս աշ­խա­տան­քով։

Մ.Կ. - Ան­ցեալին նոյ­նիսկ ու­նե­ցած ենք 35 աշ­խա­տակից­ներ, սա­կայն այ­սօր քիչ մը դժուար են պայ­մաննե­րը եւ մեր անձնա­կազ­մին թիւն ալ պակ­սած է։

«ՆՅ» - Դուք պատ­մա­բան էք եւ այս ծրա­գրին գի­տական տնօ­րէնը։ Ինչպէ՞ս կը գնահատէք ցարդ 2014ի աշ­խա­տան­քը։

Մ.Կ. - Օրա­կան շուրջ 2.000 հո­գի կը բա­նայ մեր կայ­քէ­ջը եւ գրե­թէ նոյնքան մարդ ալ կ՚օգտուի հոն տեղ գտած նիւ­թե­րէն։ Այդ մար­դիկ ցրուած են աշ­խարհով մէկ։ Վիճակագրական տուեալ­նե­րով ամե­նէն շատ օգ­տուող­նե­րը Հա­յաս­տա­նէն են, երկրորդ տե­ղը կը գրա­ւեն ամե­րիկա­ցինե­րը, իսկ եր­րորդը՝ Ռու­սաստա­նի բնա­կիչ­ներն են։

«ՆՅ» - Ֆրան­սա­յէն օգ­տուող­նե­րուն թի­ւը ի՞նչ է։

Մ.Պ. - Ֆրան­սա­ցինե­րուն թի­ւը շուրջ 70 է։ Ըսեմ նաեւ թէ մեր «Դի­մագիրք»ի էջե­րուն մէջ 40 եր­կիրնե­րէ 11 հա­զար ան­ձեր ամէն օր տե­ղեկու­թիւններ կը զետեղեն։

«ՆՅ» - Նման էջեր ու­նին նաեւ այլ ըն­կե­րակ­ցութիւններ։ Կը գոր­ծակցի՞ք անոնց հետ։

Մ.Պ. - Մար­սէյլի մէջ «Web-Արամ»ը կը գոր­ծէ, կամ Փա­րիզի «Ազ­գա­յին գրա­դարան»ն ալ այդ ուղղու­թեամբ կ՚աշ­խա­տի։ Սա­կայն, ի տար­բե­րու­թիւն մե­զի, անոնք նիւ­թե­րուն պատկերնե­րը կը զե­տեղեն իրենց կայ­քէ­ջին վրայ։ Ան­շուշտ մե­զի պէս թուայ­նա­ցուած ձե­ւով աշ­խա­տող­ներ ալ կան, բայց ծա­ւալը նոյ­նը չէ։ Մենք ար­մա­տական թուայ­նա­ցում կը կատարենք եւ մեր գոր­ծունէու­թեան դաշ­տը ան­ծայրա­ծիր է։ Հոս կ՚ու­զեմ օրի­նակ մը բե­րել. հայ ժո­ղովուրդը ու­նի աւե­լի քան 30 հա­զար ձե­ռագիր­ներ, որ յու­նահռո­մէական դա­սական գրա­կանու­թեան մէկ տաս­նե­րոր­դը կը նկա­տուի։ Հե­տեւա­բար կրնաք երե­ւակա­յել թէ տակաւին որ­քա՜ն աշ­խա­տանք կը սպա­սէ մե­զի։

-----------------------------------------

(*) - Ի՞նչ է «Տի­ժիլիպ»ը (DIGILIB)
«Տի­ժիլիպ»ը կամ «Հայ մա­տենագ­րութեան թուա­յին գրա­դարան»ը հա­մացան­ցի մէջ գոր­ծող հա­մաշ­խարհա­յին գրա­դարա­նային հա­մակար­գին մէջ հա­յերէն գրա­ւոր մշա­կոյ­թի յուշարձան­նե­րու թուա­յին շտե­մարան մըն է, որ կարելիութիւն կ՚ընձեռէ օգ­տուելու հայոց դա­սական, նոր ու նո­րագոյն շրջա­նի հա­րուստ գրա­կանու­թե­նէն։

- Ի՞նչ կ՚առա­ջար­կէ «Տի­ժիլիպ»ը։
«Հայ մա­տենագ­րութեան թուա­յին գրա­դարան»ը կը պա­րու­նա­կէ.-
ա.- 5-18րդ դա­րերու հայ դա­սական մա­տենագ­րութիւ­նը։
բ.- 1850-2000 թուական­նե­րու արեւմտա­հայ եւ Սփիւռքի գրա­կանու­թիւնը։
գ.- Հա­յագի­տական եւ հա­յերէ­նագի­տական գրա­կանու­թիւն (զա­նազան ձե­ւաչա­փերով գիրքեր ու յօ­դուած­ներ)։
դ.- Մա­տենա­գիտա­կան ցան­կեր (հա­յագի­տու­թեան հե­տազօ­տու­թիւննե­րու որե­ւէ ոլոր­տի վե­րաբե­րեալ)։
ե.- Յղումնե­րու հա­մակարգ (մատ­չե­լի պի­տի ըլ­լայ մօտ ապա­գային)։

- Որո՞ւ հա­մար նա­խատե­սուած է «Տի­ժիլիպ»ը։
«Հայ մա­տենագ­րութեան թուա­յին գրա­դարան»ի ծա­ռայու­թիւննե­րէն սկզբունքով կրնան օգ­տուիլ անոնք որոնք հե­տաքրքրուած են հա­յերէն գի­տա-գե­ղարուես­տա­կան գրականութեամբ։
Գրա­դարա­նին պարունակած գրա­կանու­թիւնը եւ գրա­դարա­նին կող­մէ մա­տու­ցուող ծառայու­թիւննե­րը կրնան մե­ծապէս օգ­տա­կար հան­դի­սանալ ու­սա­նող­նե­րուն, ակադեմական հե­տազօ­տու­թիւննե­րով զբա­ղող­նե­րուն եւ հրա­տարակ­չա­կան հաստատութիւննե­րուն։

- Կա­րելի՞ է անվճար օգ­տուիլ «Տի­ժիլիպ»ի ծա­ռայու­թիւննե­րէն։ Եթէ ոչ, ի՞նչ են պայմանները։
«Հայ մա­տենագ­րութեան թուա­յին գրա­դարան»ին մէջ զետեղուած են գրու­թիւններ, գիր­քեր ու յօ­դուած­ներ, որոնք ազատ են ըն­թերցա­նու­թեան հա­մար։ Իսկ գրա­դարա­նի ամ­բողջ բովան­դա­կու­թեան հա­սու դառ­նա­լու հա­մար պէտք է բա­ժանոր­դագրուիլ։

- Ար­դեօք կարելի՞ է որե­ւէ նիւթ «Տի­ժիլիպ»էն ներ­բեռնել։
Բնա­գիր­նե­րը, գիր­քե­րու եւ յօ­դուած­նե­րու առան­ձին հա­տուած­նե­րը կա­րելի է վճա­րովի ներբեռնել։

- Ար­դեօք քա­նի մը գոր­ծա­ծող­ներ կրնա՞ն միաժա­մանակ զբաղիլ նոյն նիւ­թով։
Այո՛, գրա­դարա­նը կարելիութիւն կ՚ընձեռէ նոյն նիւ­թին միաժա­մանա­կ գոր­ծա­ծու­թիւնը բազ­մա­թիւ ան­ձե­րու կող­մէ։

- Որոնումի ի՞նչ կարելիու­թիւններ ու­նի «Տի­ժիլիպ»ը։
Օգ­տուողը կրնայ զինք հե­տաքրքրող որե­ւէ թե­մա, գիրք կամ յօ­դուած որոնել։

- Ինչպիսի՞ լրա­ցու­ցիչ ծա­ռայու­թիւններ կրնայ առա­ջար­կել «Տի­ժիլիպ»ը։
ա.- «Տի­ժիլիպ»ը կրնայ ըն­դունիլ գիր­քե­րու եւ յօ­դուած­նե­րու թուայ­­նաց­ման պա­տուէր­ներ։
բ.- «Տի­ժիլիպ»ը կրնայ պատ­րաստել մա­տենա­գիտա­կան տե­ղեկա­գիր­ներ հա­յագի­տական հե­տազօ­տու­թիւննե­րու հա­մար՝ միաժա­մանակ այդ աշ­խա­տանքնե­րուն մէջ ընդգրկելով մաս­նա­գէտ-հա­յագէտ­ներ եւս։

- Նիւթերը ի՞նչ ձե­ւաչա­փերով կը տրամադրուին։
Գրա­դարա­նը կրնայ նիւ­թեր տրա­մադ­րել ընդհա­նուր տա­րածում գտած որե­ւէ ձե­ւաչա­փով։

- Ինչպէ՞ս կա­րելի է տե­ղեկաց­նել նկա­տելի վրի­պակ­նե­րու մա­սին։
Նկա­տուած վրի­պակ­նե­րու մա­սին կա­րելի է տե­ղեկաց­նել նա­մակ ու­ղարկե­լով dlinfo@aua.am հաս­ցէին։

- Ինչպէ՞ս կա­րելի է օժան­դա­կել աշ­խա­տանքնե­րուն։
«Տի­ժիլիպ»ը կ՚ըն­դունի որե­ւէ օժան­դա­կու­թիւն։ Յա­ւելեալ ման­րա­մաս­նութեանց հա­մար կարելի է դի­մել դար­ձեալ dlinfo@aua.am հասցէին

 «Նոր Յառաջ», Յունուար 20, 2015