«Թարաֆ» թերթի Յունուար 4ի թիւին մէջ, ծանօթ պատմաբան Թաներ Աքչամ դարձեալ
հրատարակած է շատ հետաքրքրական յօդուած մը, ուր ան կը յիշեցնէ, թէ
Սարըղամիշի նշանաւոր ճակատամարտին ընթացքին հայ զինուորներ ալ կռուած էին
օսմանցի զինուորներու կողքին եւ անոնք եւս տառապած էին Սարըղամիշի աղէտէն:
Ան այս բոլորը կը հիմնէ 1922ին Փարիզ հրատարակուած հայերէն գիրքի մը
վրայ, որուն անունն է «Ձայն Տառապելոց»: Հեղինակն է Պետրոս Տօնապետեան:
Իրականութեան մէջ, գիրքը 1915էն վերապրած հայերու կողմէ գրուած տառապալից
նամակներու հաւաքածոյ մըն է: Հարիւրաւոր անձեր իրենց նամակներուն մէջ կը
պատմեն, թէ ի՞նչ տառապանքներ ապրած են: Նամակները գրուած են 1916-1919
թուականներուն միջեւ:
Թաներ Աքչամ այսպէս կը շարունակէ.
«Այս նամակներուն մէջ ինչեր չկան որ… Հոն կը կարդացուի, թէ ինչպէ՞ս նոյն
գիւղին բնակիչները իրենց դրացիներուն կողմէ սպանդի ենթարկուած են: Բայց կը
պատմուի նաեւ այն բարի մահմետականներուն մասին, որոնք օգնեցին հայերուն:
Ամէն ինչ կայ այս նամակներուն մէջ: Բայց այս նամակներուն մէջ կան նաեւ
Սիպերիայէն ղրկուած նամակներ, որոնք նոր էջ մը կը բանան Սարըղամիշի աղէտին
մասին: Այս նամակներէն մէկը գրուած է Յովսէփ Սէյիսեան անուն մէկու մը
կողմէ, որ Սարըղամիշի մէջ գերի ինկած է ռուսերու ձեռքը եւ որ կը նշէ, թէ
միայն Սիպերիոյ մէջ, իր ապրած շրջանակէն ներս, 129 հայ զինուորներ
գերեվարուած են իրեն պէս»:
Աքչամ կ՚ըսէ՝ եթէ պիտի յիշատակենք Սարըղամիշի մէջ կռուած
զինուորները, ասիկա պէտք է ընենք այդ շրջանին նահատակուած քրիստոնեայ,
մահմետական կամ բոլոր զինուորներու եւ ամբողջ օսմանեան քաղաքացիներու
անունով: Անշուշտ պէտք չէ մոռնալ նաեւ ռուս զինուորները, որոնք նմանապէս
իրենց կեանքը կորսնցուցին: Այս ճակատամարտները պէտք չէ դիտուին որպէս մէկու
յաղթանակը կամ միւսին պարտութիւնը, այլ՝ պէտք է ընդունիլ որպէս մարդկութեան
հասարակաց խենթութիւնը եւ պէտք է անիծել այդ ճակատամարտները:
Այնուհետեւ, Աքչամ թարգմանաբար կը հրատարակէ երկու նամակներ, գրուած՝ Նազարէթ
Տէմիրճեան եւ Յովսէփ Սէյիսեան անուն գերեվարուած զինուորներուն կողմէ: Այդ նամակներուն մէջ կը պատմուի, թէ այս հայ զինուորները ինչեր
քաշած են եւ դեռ ալ կը քաշեն որպէս ռուսերու ձեռքը ինկած գերիներ: Այդ
նամակները հրատարակելէ առաջ, Թաներ Աքչամ կ՚ընէ շատ հետաքրքրական
մէկնաբանութիւն մը եւ կ՛այպանէ այն թուրքերը, որոնք 1915ի Մեծ Եղեռնին դէմ կը դնեն Սարըղամիշի ողբերգութիւնը: Անոնք կը պնդեն. «Եթէ հայերը 1915ը
ունին, մենք ալ Սարըղամիշ մը ունինք»: «Այս այպանելի բաղդատութիւնը
ընողներուն հիմա պէտք է հարցնել, թէ այս երկուքէն ո՞ր մէկուն մէջ պիտի
տեղաւորենք ռուսերու կողմէ գերեվարուած հայ օսմանեան զինուորներու
նամակները», հարց կու տայ Աքչամ:
«Նոր Յառաջ», Յունուար 8, 2015
No comments:
Post a Comment