«Հայաստանին անհրաժեշտ է նոր ընդդիմադիր օրակարգ, նոր ընդդիմադիր առաջնորդութիւն, նոր՝ ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն»
«ՆՅ» - Ձեր կարծիքով Հայաստանի ընդդիմութիւնը անկա՞խ է։
Նիկոլ Փաշինեան - Ես «Քաղաքացիական պայմանագիր» միաւորման կառավարման խորհրդի անդամ եմ, ու մենք կարծում ենք, որ Հայաստանին անհրաժեշտ է նոր ընդդիմադիր օրակարգ, նոր ընդդիմադիր առաջնորդութիւն, նոր` ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն: Սա նշանակում է, որ համարում ենք, որ Հայաստանում չկայ այդպիսի ընդդիմութիւն: Եթէ լինէր, մենք ուղղակի կ՚աջակցէինք նրան, կը միանայինք նրան եւ ոչ թէ կը փորձէինք ստեղծել նորը: Հայաստանում կան ընդդիմադիր կուսակցութիւններ, ընդդիմադիր խմբեր եւ անհատներ, բայց կառուցուածքային, ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն գոյութիւն չունի: Մեր խնդիրը այդպիսի ընդդիմութեան ձեւաւորումն է: Ինչ վերաբերւում է ընդդիմութիւն արտայայտութեանն ընդհանրապէս, Հայաստանում հիմա այն աւելի ու աւելի քիչ է օգտագործւում: Այն սկսել է փոխարինուել «ոչ իշխանութիւն» հասկացութեամբ: Խօսքը մասնաւորապէս, ոչ իշխանական երրեակի մասին է: Երրեակի դոմինանտ ուժը` ԲՀԿ-ն, իրեն ընդդիմութիւն չի համարում, բայց ղեկավարում է ընդդիմադիր հռչակուած քաղաքական պրոցէս` ըստ էութեան միջանկեալ դիրք գրաւելով իշխանութեան եւ ընդդիմութեան միջեւ: Ոմանք կարծում են, որ դա ոչ թէ միջանկեալ դիրք է, այլ կամուրջ, կապ, կապուածութիւն: Եւ այս տեսակէտը գոյութեան իրաւունք ունի:
«ՆՅ» - Սերժ Սարգսեանը պաշտօնանկ ընելու ձեր վերջին նախաձեռնութեան չմասնակցելու գծով երրեակին տուած պատճառաբանութիւններէն դատելով՝ կը հասկնանք, որ ոչինչ կարելի է ընել։ Ի՞նչ է ձեր կարծիքը։
Ն.Փ. - Որեւէ բան անելու համար, հարկաւոր է ունենալ դա անելու անհրաժեշտ գործիք: Իշխանափոխութիւն անելու գործիքը ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւնն է, ինչն էլ մենք փորձում ենք ստեղծել: Երբ կ՚ունենանք ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն, կ՚իրականացնենք նաեւ փոփոխութիւններ, այդ թւում` իշխանութեան փոփոխութիւն: Ու քանի դեռ չունենք ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն, առաջնային հարց է դառնում դրա ստեղծումը, ձեւաւորումը:
«ՆՅ» - Ինչպէ՞ս կարելի է դարմանել իրավիճակը։
Ն.Փ. - Ինստիտուցիոնալ ընդդիմութեան չգոյութիւնն է, որ իշխանութեանը թոյլ է տալիս անվերջ պահել իշխանութիւնը եւ ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւնն է, որ կը կարողանայ իրականացնել իշխանափոխութիւն: Թոյլ տուէք պարզաբանել, թէ ինչ նկատի ունեմ ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն ասելով: Դա բնորոշւում է երեք առանցքային կէտով.
Առաջին. ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւնը պէտք է ունենայ Հայաստանի ապագայի յստակ ծրագիր, թէ իշխանութեան հասնելու պարագայում ի՞նչն է ինքը Հայաստանում փոխելու եւ ի՞նչպէս:
Երկրորդ. պէտք է ունենայ քաղաքական ընդարձակ թիմ եւ ձեւաւորի ստուերային կառավարութիւն, որի կազմը կը ներկայացուի հանրութեանը:
Եւ երրորդը. ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւնը պէտք է կարողանայ Հայաստանում գոյութիւն ունեցող բոլոր` 1988 ընտրական տեղամասերում ապահովել առնուազն երեք վստահուած անձ` ընտրական պրոցէսը վերահսկելու համար:
Այս ամէնը ունենալով` պիտի մասնակցի խորհրդարանական եւ նախագահական ընտրութիւններին եւ յաղթի: Ես գիտեմ, որ շատերն են թերահաւատ ընտրական պրոցէսի նկատմամբ: Բայց հաւաստիացնում եմ, Հայաստանում երբեք չի եղել ընդդիմութիւն, որ ապահոված լինէր վերը թուարկած երեք կէտերը: Եթէ ապահովէր, կը յաղթէր ընտրութիւններում, որքան էլ իշխանութիւնները կեղծարար են: Եթէ չկարողանար ընտրութիւնների պաշտօնական արդիւնքներով յաղթանակ ապահովել, թաւշեայ յեղափոխութեամբ իշխանութիւնը կը հեռացնէր հաստատ:
«ՆՅ» - Ի՞նչպէս կ՚երեւակայէք Հայաստանը տասնամեակ մը ետք։
Ն.Փ. - «Քաղաքացիական պայմանագիր» միաւորման ծրագրում գրուած է, որ Հայաստանի բնակչութիւնը յառաջիկայ քսան տարիներին պէտք է կրկնապատկուի: Եւ այս կրկնապատկման կարեւորագոյն գործիքը սփիւռքահայերի զանգուածային վերադարձն է Հայաստան, որ մենք անուանում ենք Մեծ հայրենադարձութիւն: Բայց հասկանում ենք, որ սա տեղի չի ունենայ, քանի դեռ Հայաստանում տեղի չեն ունեցել քաղաքական փոփոխութիւններ, քանի դեռ չի հաստատուել անկախ դատական համակարգ, քանի դեռ չեն վերացուել մոնոպոլիաները, չի փոխուել մթնոլորտը մեր երկրում: Մեր ամբողջ քաղաքական գործունէութիւնը նուիրուած է այս հարցերը լուծելուն, իսկ այդ հարցերը պիտի լուծենք յանուն մէկ նպատակի, յանուն Մեծ հայրենադարձութեան: Հայ ժողովուրդը Հայաստան պետութիւնը ստեղծել է երկրագնդի վրայ իր տունը, իր հասցէն ունենալու համար: Եւ մենք կարծում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետութեան գործառոյթը հայութեան մարդկային, տնտեսական, գիտական, մշակութային, ֆինանսական ներուժը Հայաստանի տարածքում կենտրոնացնելն ու այդ ներուժի անվտանգութիւնն ու բնականոն զարգացումն ապահովելն է: Իմ գործունէութիւնն ամբողջութեամբ նուիրուած է այս գործառոյթի իրականացմանը:
«ՆՅ» - Լեւոն Տէր-Պետրոսեան համակերպած ըլլալ կը թուի ԵՏՄ-ին։ Ի՞նչ կը մտածէք այդ մասին։
Ն.Փ. - Այո, Պ. Տէր-Պետրոսեանը այս առիթով բազմիցս արտայայտուել է, նա ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցելը համարել է անշրջելի: Կարծում եմ՝ Հայաստանի բոլոր ժամանակների իշխանութիւններն այսպէս են մտածում, նաեւ այն պատճառով, որ նրանք կաթիլ-կաթիլ զիջել են Հայաստանի անկախութիւնը, եւ մարդկանց կանգնեցրել պետականութեան մսխման փաստի առաջ: Ինքս ԱԺ-ում դէմ եմ քուէարկել ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցութեանը, եւ ասել եմ, որ դա Հայաստանը մեկուսացնելու ծրագիր է: Ադրբեջանն ու Թուրքիան Հայաստանը մեկուսացրել են արեւելքից եւ արեւմուտքից, ԵՏՄ-ն Հայաստանը մեկուսացնելու է հիւսիսից եւ հարաւից, խոչընդոտելով մեր ռազմավարական կապերի ամրապնդմանը Իրանի եւ Վրաստանի հետ: Ինձ համար մեր ինքնիշխանութեան ամրապնդման կարեւորագոյն գործօնն այն է, որ Հայաստանը կարողանայ տարանցիկ ճանապարհ դառնալ իրանական գազի համար: Մեր հարեւան Իրանը, յիշեցնեմ, բնական գազի պաշարներով աշխարհում երկրորդ երկիրն է` Ռուսաստանից յետոյ: Իրանի շուրջ մթնոլորտը փոխւում է եւ կարծում եմ մօտ ապագայում իրանական գազը հոսելու է դէպի Արեւմուտք: Հայաստանի խնդիրը այդ տարանցման հիմնական ճանապարհ դառնալն է, իսկ ԵՏՄ-ին անդամակցելու պայմանագիրը մի հսկայ խոչընդոտ է դրա համար:
«ՆՅ» - ՀՅԴ-ն Սփիւռքի մէջ կ՚ըսէ թէ ինք ընդդիմադիր է։ Այդպէ՞ս է իրականութիւնը Հայաստանի մէջ։
Ն.Փ. - Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը 1998 թուականից յետոյ գրեթէ մշտապէս սերտ համագործակցութեան մէջ է իշխանութեան հետ: Հիմա էլ ՀՅԴ-ի եւ իշխանութեան դիրքորոշումները մերձեցել են սահմանադրական փոփոխութիւններ անելու` Սերժ Սարգսեանի մտադրութեան շնորհիւ: ՀՅԴ-ն կառավարման խորհրդարանական համակարգի կողմնակից է, եւ քանի որ Սերժ Սարգսեանը յայտարարում է, թէ պատրաստ է այդ բովանդակութեամբ սահմանադրական փոփոխութիւններ անել, ՀՅԴ-ն լիովին աջակցում է այդ գործընթացին:
«ՆՅ» - Ի՞նչ է ձեր կարծիքը հայ-թրքական արձանագրութիւններուն մասին։
Ն.Փ. - Ինչպէս գիտէք, ԱԺ-ին եմ ներկայացրել Սերժ Սարգսեանին պաշտօնանկ անելու որոշման նախագիծ: Այդ նախագծում հայ-թուրքական արձանագրութիւնների կէտերից մէկը Սարգսեանին պաշտօնանկ անելու կարեւորագոյն հիմք է: Խօսքը հայ եւ թուրք պատմաբանների տխրահռչակ յանձնաժողով ստեղծելու դրոյթի մասին է: Իմ հեղինակած նախագծում հիմնաւորւում է, որ դա պետական դաւաճանութիւն է:
«ՆՅ» - Ըստ ձեզի, ի՞նչ է Սփիւռքի դերը Հայաստանի նկատմամբ։ Ի՞նչ պէտք է ընէր որ չըրաւ եւ հիմա ի՞նչ պէտք է ընէ։
Ն.Փ. - Իմ համոզմամբ Սփիւռքը պէտք է աջակցի ինստիտուցիոնալ ընդդիմութեան ձեւաւորմանը: Պէտք է նախ` իր ինտելեկտուալ ներուժով օգնի Հայաստանի ապագայի ծրագրի, նախագծի ձեւակերպմանը: Սփիւռքում կան բազմաթիւ մասնագէտներ, ովքեր պէտք է մասնակցեն այս աշխատանքին եւ ներգրաւուեն ստուերային, ապա եւ իրական կառավարութեան մէջ: Ես կարծում եմ, որ ապագայ կառավարութիւնը պէտք է հաւասարապէս կազմուած լինի կիսով չափ հայաստանցի, կիսով չափ` սփիւռքահայ գործիչներից: Եւ յետոյ` Սփիւռքում պէտք է դիտորդական խմբեր ձեւաւորուեն ընտրական պրոցէսները Հայաստանում վերահսկելու համար: Մի քանի հազար սփիւռքահայ դիտորդ պէտք է ընտրութիւնների ժամանակ գայ Հայաստան եւ վերահսկի ընտրական պրոցէսը: Եթէ այս պայմաններում ընտրութիւններին մասնակցի իմ նշած ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւնը, համոզուած եղէք` իշխանափոխութիւնը կը դառնայ անխուսափելի:
«ՆՅ» - Ի՞նչ է տագնապէն դուրս գալու ձեր պատկերացուցած ռազմավարութիւնը։
Ն.Փ. - Ինստիտուցիոնալ ընդդիմութիւն: Այսինքն, նախ` ապագայ Հայաստանի նախագիծ, ծրագիր, որը հասկանալի լինի շարքային մարդու համար: Երկրորդը` ապագայ կառավարութեան անուանական ցանկի ձեւաւորում. կարեւոր է, որ հանրութիւնը տեղեակ լինի, թէ կոնկրէտ ովքեր են ստանձնելու Հայաստանի կառավարումը իշխանութեան փոփոխութիւնից յետոյ: Երրորդ` քաղաքական-կուսակցական կառոյց, որ մասնաճիւղեր կ՚ունենայ Հայաստանի բոլոր մարզերում, բոլոր բնակավայրերում եւ կը կարողանայ բոլոր ընտրական տեղամասերի համար ձեւաւորել վստահուած անձանց չորս հոգանոց խմբեր: Եւ վերջապէս չորրորդ` վեց հազար հոգանոց դիտորդական առաքելութիւն` Սփիւռքից, որ ընտրութիւնների օրը կը գայ Հայաստան` նկարահանող, լուսանկարահանող սարքերով, եւ բոլոր տեղամասերում կը վերահսկի ընտրական գործընթացը: Այս չորս կէտերը ունենալուն պէս մենք կը յաղթենք ընտրութիւններում եւ կ՚իրականացնենք քաղաքակիրթ իշխանափոխութիւն:
«Նոր Յառաջ», Դեկտեմբեր 23, 2014
No comments:
Post a Comment