Այնթապի Վարդանը

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԷՆՃԵԱՆ

 

Կ՚անցնիմ ոլո­րապ­տոյտ փո­ղոց­նե­րէն։ Իրա­րու կպած քա­րակերտ շի­նու­թիւններ, իրա­րու վրայ փլած, մէկզ­մէ­կուն թի­կունք կանգնած։ Պատն ի վեր հա­յերէն տառ կ՚որո­նեմ՝ հա­յու տուն ըլ­լա­լու կնի­քը։ Փո­ղոցը կ՚առաջ­նորդէ մէկ ու­րիշ փո­ղոցի. կա­տարեալ լա­բիւ­րինթոս մը, ուր թէեւ չկան անել ճամ­բա­ներ, սա­կայն սխալ ծակ մը մտնե­լու մտա­հոգու­թիւնը հետզհե­տէ կը գրա­ւէ զիս։ Վա­րան­քը կը ցրէ հա­րազա­տու­թեան այն զգա­ցու­մը, զոր կ՚առ­թեն ցած յար­կե­րով տու­նե­րուն պա­տու­հաննե­րը՝ ուրկէ հա­յեր անցնող-դար­ձո­ղը դի­տեր էին երբեմն։ Աչ­քերս գմբէ­թը կը փնտռեն, ան­լոյս այդ փա­րոսը, որ պի­տի ճշդէ, թե­րեւս աւե­լի վստահ դարձնէ քայլքիս ըն­թացքը։

Փո­ղոց­նե­րը կը հո­սին դէ­պի ըն­դարձակ պո­ղոտան։ Հան­դի­պա­կաց եզեր­քին իր ամ­բողջ ճերմակու­թեամբ կը բա­ցուի Այն­թա­պի Ս. Աս­տուա­ծա­ծին մայր եկե­ղեցին։ Անակնկա­լը կը ցնցէ։ Այս ու այն կողմ կը վա­զեմ՝ աւե­լին տես­նե­լու, տար­բեր կող­մե­րէն դի­տելու, երանգ­ներ յայտնա­բերե­լու հա­մար։ Ցան­կա­լին գտած ըլ­լա­լը նո­ւազե­ցու­ցած է պրկումս։ Յոգ­նու­թիւնս կը յի­շեց­նէ ինք­զինք եւ բա­ներ մը ու­տե­լու հա­մար կը մտնեմ եկե­ղեց­ւոյ հո­վանիին գտնո­ւող խա­նութ մը, որու պա­տե­րը ծած­կո­ւած են Քեապէի նկար­նե­րով, Քու­րա­նէն փրցո­ւած էջերով, ուր բա­րեպաշտ իս­լա­մը գոհ սրտով սուրճ ու թէյ կը հրամցնէ այ­ցե­լու­նե­րուն։

Եկե­ղեց­ւոյ դուռն եմ։ Կը նո­րոգուի։ Մզկի­թի կեր­պա­րանք առած է ար­դէն, մի­նարէթ մըն ալ տնկած են զան­գա­կատան վրայ։ Ո՛չ մէկ նշան ան­ցեալին կա­ռոյ­ցին եկե­ղեցի մը եղած ըլլալը յու­շող։ Ո՛չ մէկ յի­շատա­կարան հայ­կա­կան իր կեն­սագրու­թե­նէն։ Հոն, ուր խո­րան մը կար ապա­հովա­բար հի­նէն, հի­մա հսկայ կար­միր դրօշն է վե­րէն վար։ Սե­փակա­նու­թեան կաս­կա­ծը, պատ­կա­նելիու­թեան երկմտան­քը փա­րատե­լու հա­մար կը պար­զեն այդ կարմիրը։ Գի­տե՛մ։ Գի­տեն նաեւ երկրին միւս բնա­կիչ­նե­րը։ Հա­մոզե­լու հա­մար թէ իրե՛նցն է, հա­մոզո­ւելո՛ւ հա­մար որ իրենցն է՝ օգ­նութեան կը կան­չեն այդ գոյ­նը։ Կը յա­ջողի՞ն փարատել, թէ միայն կը ցրեն ժա­մանա­կաւո­րապէս։

Բարձր սիւ­նե­րը իրենց վրայ կը կրեն գմբէ­թին կի­սագունդը։ Տա­ճարը խորհրդա­ւոր է նաեւ այսպէս։ Կը մտա­ծեմ սե­րունդնե­րուն մա­սին, որոնք ան­ցան հոս­կէ, արա­րողու­թիւն­նե­րուն, պա­տարագ­նե­րուն, հարսնիք­նե­րուն, մկրտու­թիւննե­րուն, յու­ղարկա­ւորու­թիւննե­րուն, որոնք ժա­մացոյ­ցի սլաք­նե­րուն պէս անձնա­կան պատ­մութիւններ նշա­նաւո­րեցին։

Ան­հա­ւատի աչ­քերս նշան մը կը փնտռեն սա­կայն յա­մառու­թեամբ, տե­սանե­լի, շօ­շափե­լի բան մը։ Ոսպնեակիս խո­շորա­ցոյ­ցը քի­ւերը կը սե­ւեռէ, խո­րանին բարձրա­դիր կա­մարին վրայ ճա­կատա­գիրին հետ­քը կ՚որո­նեն աչ­քերս, մկրտա­րանը, շապ­կա­տու­նը կը քրքրեմ ծածուկ հա­յեաց­քով մը…

Վեր­նա­տուն կը բարձրա­նամ։ Գտա՜յ, հոն է ահա­ւասիկ… Խո­յակի մը տա­փարա­կին վրայ։ «Վար­դան»։ Ուրկէ գա­լը չեմ գի­տեր մես­րո­պեան այդ տա­ռերուն, որու ետին, ո՜վ հեգ­նանք, միշտ կ՚երե­ւի կար­մի­րը, բայց գի­տեմ որ յա­ւիտե­նու­թիւն ուղղո­ւած են ատոնք՝ ջրե­լու ամէն կաս­կած, ըսե­լու բան մը լսել գիտ­ցող ականջնե­րուն եւ կար­դալ գիտ­ցող աչ­քե­րուն։ Ո՞վ ես, ուրտե­ղացի՞ ես, Վար­դա՛ն… Ան­վարժօ­րէն քա­րին քան­դա­կուած այդ անունդ խորտակուողի փրկու­թիւն աղեր­սող վեր­ջին ճի՞չն է ծո­վու ալե­կոծ մա­կերե­սէն, թէ փրկօղակ մը՝ ազա­տարար նա­ւէ մը ներ­կա­ներուս նե­տուած։

Տա­ճարը ան­գամ մըն ալ կ՚ու­զեմ դի­տել։ Քիչ մը բարձրէն, զա­ռիվե­րէն։ Հոն­կէ, ուրկէ թե­րեւս հա­րիւր տա­րի մը առաջ լու­սանկա­րեր են։ Այդ պատ­կերն է որ բե­րած էի հետս մին­չեւ հոս։ Իրա­կանն ու երե­ւոյ­թը կը նմա­նին գի­ծերու՝ զու­գա­հեռ, չխա­չաձե­ւուող, ըն­թա­ցող քո­վէ քով։ Ակա­մայ զու­գակշի­ռի մը կը դնեմ զա­նոնք իրա­րու հետ։ Լու­սանկա՞րը։ Իրա­կա՞նը։ Կը դժուարա­նամ որո­շելու, ճշգրտե­լու ճշմա­րիտը։ Ա՛յն, որ պի­տի գայ հետս՝ պղտո­րելով մտա­ծումս, ըն­կա­լումս խառնշտկե­լով։

Փրկու­­թիւնը հե­­ռացումն է։ Կի­­սաձայն ար­­տա­­­սանո­­ւած ցտե­­սու­­թեան մաղ­­թանքը պա­­հիկ մը կը դադ­­րեցնէ խռով­­քը՝ զիս վե­­րադարձնե­­լով Այնթա­­պի եռու­զե­ռին։

«Նոր Յառաջ», Նոյեմբեր 27, 2014