Զեկուցումներ՝ հայագիտական եւ գրադարանագիտական ժողովներու մասին

«Ազդակ»ի խմբագրութեան կազմակերպած մամլոյ լսարաններուն ծիրին մէջ, 30 հոկտեմբեր 2014-ի երեկոյեան շահեկան զրոյց-լսարան մը տեղի ունեցաւ «Ազդակ»ի «Փիւնիկ» սրահին մէջ, ներկայութեամբ հայագիտական եւ առնչակից նիւթերով հետաքրքրուող մտաւորականներու, մասնագէտներու եւ գրասէրներու:

Զեկուցաբերներն էին` ամերիկեան Միշիկըն համալսարանի Տիրպոռնի մասնաճիւղի Հայագիտական Հետազօտութեանց Կեդրոնի վարիչ դոկտ. Արա Սանճեան, «Հայկազեան» համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոնի տնօրէն դոկտ. Անդրանիկ Տագէսեան եւ «Հայկազեան» համալսարանի զոյգ գրադարաններու տնօրէն Սոնիա Սիսլեան:

«Ազդակ»ի միջազգային լուրերու խմբագիր, զրուցավար Վահրամ Էմմիեան բացումը կատարեց ձեռնարկին` ողջունելով դասախօսներն ու ներկաները, եւ ներկայացուց զրոյցի հիմնական նիւթը` «Հայագիտական եւ գրադարանագիտական գիտաժողովներ»-ը: Սեղմ գիծերու մէջ ներկայացնելէ ետք դասախօսները, Էմմիեան խօսքը փոխանցեց առաջին զեկուցաբերին` Սոնիա Սիսլեանին:

Սիսլեան անդրադարձաւ անցեալ Հոկտեմբերի սկիզբը Երեւանի մէջ տեղի ունեցած եռօրեայ գիտաժողովին, ուր ան իբրեւ «Հայկազեան» համալսարանի գրադարաններու տնօրէն, մօտէն հետեւած է Հայաստանի Ազգային Գրադարանին մէջ կատարուող գիրքերու թէ մամուլի թուայնացման աշխատանքին, մաղթելով, որ նման գիտաժողովներ գումարուին աւելի երկար տեւողութեան վրայ: Սահիկներու օժանդակութեամբ Սիսլեան անդրադարձաւ գիտաժողովներու նստաշրջաններուն, տեղեկութիւններ փոխանցելով մասնակիցներու եւ նիստերու մանրամասնութեանց մասին: Ան յայտնեց, որ գիտաժողովին ներկայ եղած է նաեւ Լիբանանի հայոց թեմի առաջնորդ Շահէ եպս. Փանոսեան` իբրեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան ներկայացուցիչ: Նաեւ այս առիթով Անթիլիասի մայրավանքի գրադարանապետ Տիրայր եպս. Փանոսեան պարգեւատրուած է «Յակոբ Մեղապարտ» շքանշանով: Սոյն գիտաժողովին նաեւ տեղի ունեցած է «Հայկազեան» համալսարանի մամլոյ հաւաքածոյի ցուցահանդէս, ուր ցուցադրուած է նաեւ լիբանանահայ «Ազդակ» օրաթերթը: Նաեւ ներկայ էր` Զմմառու վանքը: Սիսլեան բարձր գնահատեց Հայաստանի Ազգային Գրադարանի տնօրէն Տիգրան Զարգարեանի ճիգերը` գիրքերու թէ մամուլի թուայնացման եւ առնչակից ճիգերու գծով: Ան ծանօթացած է այն գործիքներուն, որոնց միջոցով կարելի է տուեալ նիւթ մը արտագրել իբրեւ նկար (image) եւ PDF օրինակներով: Ան խորապէս դրական տպաւորութեամբ արտայայտուեցաւ հայրենի մասնագէտներու եւ հիւրընկալ մարմիններու ցուցաբերած վերաբերմունքին` երթեւեկի թէ նիւթերու, գրութիւններու մատչելիութեան գծով: «Հայաստանի մէջ 7 Հոկտեմբերը գրադարանավարներու տօն է եւ ինծի համար մեծ հարստութիւն է հոն տարուող աշխատանքը», նշեց ան: Սիսլեան յայտնեց, որ այս գիտաժողովը շարունակութիւնն էր 2009-ին եւ 2012-ին գումարուած գիտաժողովներուն: «Վերջին յիսուն տարիներուն մարդիկ աւելի կ՚որդեգրեն գիրքերու թէ մամուլի թուայնացած միջոցառումները», աւելցուց ան` նշելով, որ գիտաժողովը կազմակերպուած էր հայրենի երեք հաստատութիւններու` Հայաստանի Մշակոյթի նախարարութեան, Էջմիածնի Մայր Աթոռի եւ Ազգային Գրադարանին կողմէ:

Զրուցավար Էմմիեան խօսքը փոխանցեց դոկտ. Արա Սանճեանին, որ նախ եւ առաջ անդրադարձաւ հայրենի մասնագէտներու եւ առհասարակ հայագիտական մարզին մէջ գիտաշխատողներու «ողորմելի» աշխատավարձին: «Հոս այս գծով նուիրումի երեւոյթ կայ», ընդգծեց դոկտ. Սանճեան, նշելով, որ մասնագէտներու ամսաթոշակը առաւելագոյն պարագային 100-125 տոլար է, իսկ բաժնի վարիչներու ամսաթոշակը՝ առաւելագոյնը 700 տոլար: Ան անդրադարձաւ գիտաժողովին արծարծուած նիւթերուն, յատկապէս` Հայոց ցեղասպանութեան մասին տեղեկութիւններու փոխանցման, գիրքերու փոխանակման հարցին, որ ահռելիօրէն սուղ է: Ան խիստ կարեւոր նկատեց թուայնացումի աշխատանքը, որ հակառակ գիրքերու դերակատարութեան նահանջին մասին խօսքերուն, ներկայիս ձեռնտու եւ մատչելի է համացանցի ու յատկապէս բջջային (արդիական) հեռաձայններու ճամբով: Դոկտ. Սանճեան յայտնեց, որ «տեսողական տարրեր» (optical character) ըսուածը շատ տկար է: Օրինակ, 19-րդ դարուն Պոլսոյ կամ Թիֆլիսի մէջ տպուած հայերէն նիւթ մը համակարգիչի վրայ շարուելէ ետք PDF օրինակի կը վերածուի:

Սոնիա Սիսլեան միջամտեց յայտնելով, թէ գիտաժողովի մասնակիցներուն տրամադրուած է մամուլի գրացուցակ մը, «զոր կրնամ տրամադրել անոր, որ կը փափաքի ունենալ»:

Դոկտ. Սանճեան շեշտեց արեւելեան Եւրոպայի կարգ մը երկիրներու` Հոլանտա, Հունգարիա, Ռումանիա, Պիելոռուսիա եւ այլն, դերը հայագիտական ուսումնասիրութեանց գծով, ուր գնահատելի աշխատանք կը կատարուի: Սանճեան նաեւ անդրադարձաւ ամերիկեան թէ եւրոպական հայագիտական կեդրոններու եւ հաստատութեանց դերակատարութեան, ինչպէս` ամերիկեան "Society for Armenian Studies"ը եւ Եւրոպայի "Association Internationale des Etudes Armeniennes"ը:

Իր կարգին, դոկտ. Անդրանիկ Տագէսեան յայտնեց, որ այս մարզերու աշխատանքները ունին երկու իրավիճակ: Անոնք կ՚ընթանան «հաստատութենական» եւ «սիրողական» մակարդակներու վրայ: Ան ընդգծեց, որ հայագիտութիւնը քանի մը ուղղութիւններով կը զարգանայ, ինչպէս`

ա.- Պատմագիտական, ուր զգալի ներկայութիւն են ոչ հայեր:

բ.- Ցեղասպանագիտական, որ բաւական զարգացած է, եւ

գ.- Սփիւռքագիտութիւն, որ տակաւին չէ յառաջացած:

Դոկտ. Տագէսեան պատասխանելով զրուցավարի այն հարցումին, որ կ՚առնչուէր երեք սերունդներու միջեւ հաղորդակցութեան միջոցներուն, յայտնեց, որ Հայաստանի անկախացումէն ի վեր նախընթաց մըն է, որ գիրքերը այսքան լայն սահմաններու վրայ եւ մատչելիութիւն չեն ունեցած: Տագէսեան անհրաժեշտ նկատեց յատկապէս հայագիտական նիւթերու թուայնացումը` կրկնութենէ խուսափելու համար: «Միջին Արեւելքը ընդհանրապէս հայագիտական աշխարհէն դուրս է», ընդգծեց դոկտ. Տագէսեան: «Արտասահմանի մէջ հայագիտութեամբ զբաղողներու խումբ մը կայ, որ արդիւնք է խառն ամուսնութիւններու»:

Ապա զեկուցաբերները պատասխանեցին ներկաներու հարցումներուն:

«Ազդակ», Հոկտեմբեր 31, 2014