ՅԱՍՄԻԿ ԻՍՈՅԵԱՆ
Վերջերս լոյս տեսաւ հայագէտ, պատմաբան, կինոգէտ, թարգմանիչ, բանասիրական գիտութիւնների թեկնածու Արծուի Բախչինեանի «Ձնծաղիկները ֆուտբոլի դաշտում›› պատմութիւնների ժողովածուն (Արծուի ստորագրութեամբ): Ինչպէս հասկանալի դարձաւ վերը թուարկուած երկար (ու թերեւս դարձեալ ոչ լրիւ) ցանկից, հեղինակի հետաքրքրութիւնների շրջանակը շատ լայն է եւ ընդգրկուն, ընդ որում ամենայն խորութեամբ ու իմացութեամբ, պրոֆեսիոնալիզմի բացարձակ դրսեւորմամբ: Ինչպէս գրքի առաջաբանում նշում է Էլդա Գրինը, ‹‹բարեբախտաբար նա չի դասւում այն մարդկանց շարքին, ովքեր հակուած են խորանալու միայն մէկ, չափազանց նեղ ոլորտում: Նա զարմացնում է իր քաջատեղեակութեամբ …››:
Դա ի հարկէ նոր ոճ էր հեղինակի բազմապրոֆիլ գործունէութեան մէջ, մտաւորական, ում աշխատանքին ծանօթ էի Վարդան Մատթէոսէանի համահեղինակութեամբ գրուած ‹‹Շամախեցի պարուհին›› (2007 թ.) աշխատութիւնից: Աշխատութիւնը Արմէն Օհանեանի կեանքին ու գործին նուիրուած ուսումնասիրութիւնն էր, որտեղ հեղինակները հանդէս էին գալիս որպէս գիտնական-բացայայտողներ` կատարելով հետազօտական խոր եւ բազմաշերտ վերլուծութիւններ: Դա հսկայական, յարգանքի եւ գնահատանքի արժանի աշխատանք էր, քանզի մենք բոլորս գիտենք Այսեդորա Դունկանին, Աննա Պաւլովային, իսկ Արմէն-Սոֆիա Օհանեանին (ով չի զիջել իր տաղանդով եւ համբաւով, ով նոյնիսկ մեր օրերում զարմացնում է իր արկածային, բուռն կեանքով, իր ազատ եւ պայմանականութիւններից զերծ որոշումներով, ով գայթակղել ու հմայել է ոչ միայն մարմնի պլաստիկութեամբ, այլեւ մտքի ճկունութեամբ, ով անսահման հայրենասէր էր եւ միշտ ունեցել է իր քաղաքացիական դիրքորոշումն ու վճռականութիւնը), նրան` այդ կին-առասպելին, քչերը գիտէին: Եւ շնորհիւ այդ գրքի` ընթերցողը իմացաւ նրան: Ու եթէ ‹‹Շամախեցի պարուհին›› աշխատութեան մէջ մենք տեսնում ենք զգայական տպաւորութիւններով չառաջնորդուող գիտնական վերլուծողին, ‹‹Ձնծաղիկները ֆուտբոլի դաշտում›› ժողովածուն ասես բոլորովին այլ Արծուի Բախչինեան է հեղինակել: Երկու գրքերը` անհամեմատելիներն իրար հետ համեմատելուս պատճառն էլ հէնց այն էր, որ ցանկանում էի ակնառու ներկայացնել Արծուի Բախչինեան մտաւորականի իմացութիւնների եւ մտահորիզոնի լայն, երբեմն նաեւ անսպասելի դրսեւորումները, որոնցում թերեւս ընդհանուրը մի բան է` շնորհալի ու խորաթափանց մարդու ձեռագիրը… ‹‹Ուզում եմ բարեւս տալ եւ ժպտալ այս գիրքս բացող ամէն մէկին››, գրում է հեղինակը ‹‹բարեւաժպիտ›› վերնագրուած նախաբանի մէջ: Ի պատասխան ես էլ առնում եմ Արծուիի բարեւն ու ժպտում: Իսկապէս ժպտում եմ, քանի որ լոյս կայ այս գրքում, ջերմութիւն եւ սեր, վերամբարձ` ոչինչ, վերեւից նայողի խրատաբանութիւն` բացարձակ: Գեղեցիկ, բազմազան ու լուսաւոր պատումներ, որ հրապուրում են իրենց թեթեւասահ պարզութեամբ, երանգային բազմազանութեամբ: Հեղինակը չպարտադրող նրբանկատութեամբ գլխի է գցում, որ ինչ-որ ջերմ, կարեւոր բան է պակասել մարդկային յարաբերութիւններում, որ ֆուտբոլի դաշտը պատած ձնծաղիկներին տրորուելու բախտին արժանացնելը տարբերակներից լաւագոյնը չէր: Նոյնիսկ այն դէպքերում, երբ չզայրանալը, չարհամարհելը անհնարին է թւում (օրինակ կնոջը ծեծող Գրիշին, քաղքենի Լիլիկին կամ Լի՛լիին կամ թաղի ‹‹օրէնքները պահող գողական›› տղաներին), ատելութիւն չէ, որ ծնւում էր ներսումս, այլ` խղճահարութիւն տգիտութեան եւ դրանից բխող բոլոր թշուառութիւնների հանդէպ: ‹‹Ներիր նրանց, հայր, քանզի չգիտեն թէ ինչ են անում››: Երեւոյթի այս մեծահոգի ընկալումն է մեզ հրամցնում Արծուին ու նաեւ լաւատես, կառուցողական այն մղումը, որ բուռն ցանկութիւն է ծնում փոխել, լաւացնել, ներել… Ու ես ցանկացայ, որ երկիրս բուժուի այդ ախտերից, դառնա առողջ ու լուսաւոր, այնպիսին, որ ժպիտով բարեւող մարդը չըկալուի որպէս շեղում նորմայից: Լայնաժպիտ կեանքը դառնայ բնական ապրելաոճ, ինչպէս բնական ենք համարում ‹‹հացլետներն›› ու վերմիշելը քրոջը հասցնել շտապող կնոջը. վեհագոյն մի քայլ, մարդու մի տեսակ, որի գոյութեամբ երկրի վրայ արդարացւում է մեր ապրելու իրաւունքը: Ահա նաեւ իր ուրոյն ձեւով աշխարհի անարդարութեան դէմ բողոքող, Լոռուայ համուհոտով բուրող Սիրամարգ հօքիրը, քանի-քանի մարդ կարդալով նրա մասին կը ժպտայ, մտածելով, որ ինչ-որ տեղ էլ կայ իրենց հօրաքրոջ նմանակը: Ահա տեսնում եմ ազգային թասիբ ունեցող, այն պարսկահայ տղաներին, ովքեր իրենց համար դժուար, անչափ դժուար, կռիւ անելուց դժուար, բայց միակ սրտացաւ ու խելացի որոշումն են կայացնում, գնել դա, այդ Իրը` հայ բակընկերուհու արժանապատուութիւնը անաղարտ պահելու համար: Կերպարներ` այնքան ծանօթ ու հայկական, սիրելի ու ջերմ, չյօրինուած եւ այս դէպքում նոյնպէս` չգունազարդուած: Տեսայ նաեւ հեղինակի կերպարը` անչար, աննախանձ, լուսաւոր, աշխոյժ հումորով եւ ճկուն մտքով, ինչպիսին լինում է իրական մտաւորականը…
Այսքանը: Շնորհաւորելով ‹‹Ձնծաղիկները ֆուտբոլի դաշտում›› ժողովածուի ծնունդը, հեղինակին մաղթում եմ նոր յաջողողութիւններ: Տայ Աստուած, շարունակենք անակնկալի գալ նրա հետաքրքրութիւնների, պրպտումների նորանոր դրսեւորումներով, նրա ձեռքբերումներով, որոնք արդիւնքում դառնում են մերը, մեր կեանքի այն պտղունց աղը, որ անհրաժեշտ է նոյնիսկ ամենաշքեղ ուտեստին:
«Գրական թերթ», Մարտ 28, 2014
No comments:
Post a Comment