Հարցազրոյց Երեւանի «Մաշտոց» Մատենադարանի տնօրէն Հրաչեայ Թամրազեանի հետ

«Նոր Յառաջ» - Քա­նի՞ տա­րի է որ Մա­տենա­դարա­նի տնօ­րէնի պաշ­տօ­նը կը վա­րէք եւ ընդհանրապէս ի՞նչ բա­րեմաս­նութիւններ պէտք է ու­նե­նալ այդ պատասխանատուութիւնը ստանձնե­լու համար։
Հրաչեայ Թամ­րա­զեան - 2007էն ի վեր կը վա­րեմ Երե­ւանի Մա­տենա­դարա­նի տնօ­րէնի պաշ­տօ­նը։ Այս պա­տաս­խա­նատու գոր­ծին հա­մար նախ պէտք է եր­կար տա­րիներ հոն աշխա­տելու փոր­ձա­ռու­թիւնը ու­նե­նալ եւ բնա­կանա­բար քա­ջածա­նօթ ըլ­լալ ձե­ռագ­րա­կան աշ­խարհին, միջ­նա­դարա­գէտ ըլ­լալն ալ պայ­ման է, ինչպէս նաեւ կազ­մա­կերպչա­կան յատկու­թիւննե­րը անհրա­ժեշտ են, նկա­տի ու­նե­նալով որ Մա­տենա­դա­րա­նը շատ ինքնատիպ հիմ­նարկ մըն է։ Պէտք է կա­րենալ երի­տասարդնե­րու հետ աշ­խա­տիլ՝ նոր սերունդներ ներգրա­ւելու առու­մով։ Այս հիմ­նարկին մէջ աշ­խա­տողը այ­լեւս չի կրնար անկէ դուրս իր կեան­քը պատ­կե­րաց­նել։

«ՆՅ» - Ներ­կա­յիս ի՞նչ թիւ կը կազ­մեն հոն գի­տական աշ­խա­տան­քով զբա­ղող­նե­րը։
Հ.Թ. - Շուրջ 170 գի­տաշ­խա­տող­ներ ու­նինք եւ անցնող եօթը տա­րինե­րու ըն­թացքին ընդհանուր առ­մամբ Մա­տենա­դարա­նի անձնա­կազ­մը եռա­պատ­կուած է։ Ան­կէ առաջ հոն եր­կար տա­րիներ սերնդա­փոխու­թիւն չէր կա­տարուած, ինչ որ ընդհան­րա­պէս ցա­ւալի երե­ւոյթ մըն է հա­յագի­տու­թեան առու­մով։ Մենք յա­ջողած ենք գո­նէ Մա­տենա­դարա­նի մասշտա­բով այդ հար­ցը լու­ծել։ Մեր շուրջը հա­ւաքուած երի­տասարդնե­րը ար­դէն որոշ չափով փոր­ձա­ռու­թիւն ձեռք ձգած են՝ ար­դա­րաց­նե­լով մեր յոյ­սե­րը։ Անոնցմէ շա­տեր գիտական աշ­խարհի մէջ նկա­տե­լի քայ­լեր առած են։ Առ այդ, ի տար­բե­րու­թիւն այլ հիմնարկնե­րու, մեր ապա­գան մշու­շոտ չէ եւ յստակ են մեր հե­ռան­կարնե­րը։

«ՆՅ» - Եթէ երի­տասարդ մը փա­փաք ու­նե­նայ Մա­տենա­դարան աշ­խա­տելու, ի՞նչ պայմաններ պէտք է լրաց­նէ։
Հ.Թ. - Մենք ար­դէն ու­նինք գի­տա-հե­տազօ­տական կեդ­րոններ, ուր կ՚ըն­դունուին մասնաւոր յատկու­թեան տէր երի­տասարդնե­րը, որոնք այ­նուհե­տեւ տա­րինե­րու ըն­թացքին Մատենադարա­նի բո­վին մէջ թրծուելով կը մաս­նա­գիտա­նան։ Միւս կող­մէ, այդ գոր­ծին ընդունակ երի­տասարդնե­րը մեր տե­սադաշ­տէն չեն հե­ռանար եւ ի պա­հան­ջեալ հար­կին կ՚ընդգրկուին մեր կազ­մին մէջ։ Ըսեմ, թէ մեր քով կու գան տար­բեր հա­մալ­սա­րան­նե­րէն՝ պատ­մութեան, արուես­տա­բանու­թեան, բա­նասի­րու­թեան, լե­զուա­բանու­թեան, գրաբարագիտու­թեան ճիւ­ղե­րու ու­սա­նող­ներ։ Մենք նաեւ կը մտա­ծենք թարգմա­նական հին դպրո­ցը վե­րակեն­դա­նաց­նել, նկա­տի ու­նե­նալով որ այ­սօր այդ մար­զին մէջ հայագիտու­թիւնը կը կա­ղայ…։
Միւս կող­մէ, կա­ռու­ցուած է Մա­տենա­դարա­նի գի­տական նոր հա­մալի­րը, որ իր տարածութեամբ նա­խոր­դին եռա­պատիկն է, իսկ ճար­տա­րապե­տական առու­մով կո­թող հան­դի­սացող հին շէն­քը ամ­բողջո­վին վե­րանո­րոգուած է։ Այլ խօս­քով՝ Հաս­տա­տու­թիւնը ար­դիակա­նացուած է եւ որոշ բա­ժին­ներ (ձե­ռագ­րա­պահո­ցի, ձե­ռագիր­նե­րու վերականգնման, թուայ­նացման) կը հա­մապա­տաս­խա­նեն մի­ջազ­գա­յին ամե­նաբարձր չափանիշ­նե­րուն։ Բա­րելա­ւուած են նաեւ հոն աշ­խա­տելու պայ­մաննե­րը, ու­նինք յար­մար ըն­թերցաս­րահներ եւ լաւ սպա­սար­կութիւն։ Յայտնեմ, թէ մեծ ըն­թերցաս­րահնե­րուն մէջ կը տրա­մադ­րուին ձե­ռագիր­նե­րու եւ վա­ւերա­գիր­նե­րու թուայ­նա­ցուած պատ­կերներ՝ այսպէսով ուղղա­կի շփու­մէ զերծ պա­հելով բնա­գիր­նե­րը։ Իսկ ներ­քին ընթերցասրահներուն մէջ մաս­նա­գէտ­նե­րուն կա­րելիու­թիւն կը տրուի բա­նալ, կար­դալ եւ ու­սումնա­սիրել ձե­ռագիր­նե­րը, որով­հե­տեւ գի­տակից ենք որ կա­րելի չէ ըն­թերցո­ղի եւ ուսումնա­սիրո­ղի կա­պը կտրել ձե­ռագիր­նե­րէն, ատի­կա հե­տազօ­տողին հա­մար կեն­սա­կան եւ խորհրդա­ւոր կապ մըն է։ Այս բո­լոր դիւ­րութիւննե­րու պատ­ճա­ռով Մա­տենա­դարան այցե­լող­նե­րու եւ ըն­թերցող­նե­րու թի­ւը օրէ օր կ՚աւել­նայ։

«ՆՅ» - Ինչպէ՞ս կա­րելի է Մա­տենա­դարա­նէն ձեռք ձգել մե­զ հե­տաքրքրող յա­տուկ նիւթ մը։
Հ.Թ. - Այդ ուղղու­թեամբ մաս­նա­ւոր կարգ մը մշա­կուած է։ Նախ պէտք է տնօ­րէնու­թեան դիմում ներ­կա­յաց­նել, որ­մէ ետք անհրա­ժեշտ նիւ­թե­րուն թուայ­նա­ցուած պատ­կերնե­րը դիմողին կ՚առա­քուին հա­մացան­ցի մի­ջոցաւ։

«ՆՅ» - Այ­սօր ար­տա­սահ­մա­նէն հա­յագի­տու­թեամբ հե­տաքրքրուող­նե­րը կամ ձեռագրային ժա­ռան­գութիւ­նը հե­տազօ­տող­նե­րը ի՞նչ թիւ կը կազ­մեն։
Հ.Թ. - Անոնց թի­ւը հետզհե­տէ կ՚աւել­նայ։ Այս ուղղու­թեամբ կ՚ու­զեմ հե­տեւեալ յատկանշական օրի­նակը նշել.- Հա­յագի­տական ու­սումնա­սիրու­թիւննե­րու ընկերակցութեան վեր­ջին նիս­տը տե­ղի ու­նե­ցաւ Մա­տենա­դարա­նին մէջ՝ 2014ի աշ­նան, որ մաս­նակցող­նե­րու թի­ւին եւ քննար­կուած նիւ­թե­րուն մա­կար­դա­կին առու­մով ան­նա­խադէպ էր։ Այդ ար­դիւնա­ւէտ գի­տաժո­ղովին կը մաս­նակցէին Հա­յաս­տա­նէն եւ Սփիւռքէն 70 հայագէտ բա­նախօս­ներ։ Աւար­տին մենք խումբով այ­ցե­լեցինք Ար­ցախ եւ ի շարս մշակութա­յին եւ գի­տական զա­նազան կեդ­րոննե­րու գա­ցինք նաեւ Գան­ձա­սարի վա­նական հա­մալի­րը, ուր ըն­թա­ցիկ տա­րուան աշ­նան պի­տի բա­ցուի «Մես­րոպ Մաշ­տո­ց» Մատենադարա­նի Գան­ձա­սարի գի­տամ­շա­կու­թա­յին կեդ­րո­նը։ Ասի­կա իմ կար­ծի­քով կարեւոր պատ­մա-մշա­կու­թա­յին իրա­դար­ձութիւն մըն է։ Հոն պի­տի ներ­կա­յացուի մեր ձեռագրա­կան ժա­ռան­գութիւ­նը, այ­սինքն՝ ինչ որ գրուած է Ար­ցա­խի, Գան­ձա­սարի եւ ընդհան­րա­պէս պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նի գրչու­թեան զա­նազան կեդ­րոննե­րուն մէջ։ Այնտեղ ներ­կա­յացուած մեր ար­խի­ւային հարստու­թիւնը, վա­ւերա­գիր­նե­րը գլխաւորաբար նուիրուած պի­տի ըլ­լան Ար­ցա­խի վաղ եւ ուշ միջ­նա­դարեան պատ­մա­կան, տնտե­սական կեան­քին։ Այս ուղղու­թեամբ շուրջ չորս տա­րի է որ կ՚աշ­խա­տին տար­բեր խումբեր։ Օրինակ՝ ձե­ռագիր­նե­րու պատ­ճէ­նահան­ման եւ ըն­դօ­րինակ­ման խումբը ստեղ­ծած է ձեռագիր­նե­րու, բարձրա­րուեստ ման­րանկար­նե­րու պատ­ճէններ։ Աւե­լի քան 100 ձեռագիրներ պի­տի ցու­ցադրուին Գան­ձա­սարի նոր մաս­նա­ճիւ­ղէն ներս։ Պի­տի ներկայացուին նաեւ որոշ ձե­ռագիր­նե­րու բնօ­րինակ­նե­րը։ Իսկ ցու­ցադրուելիք հա­րուստ վա­ւերա­գիր­նե­րը նուիրուած են Ար­ցա­խի քա­ղաքա­կան կեան­քին, ազա­տագ­րա­կան մաքառումնե­րուն։ Հոն տեղ պի­տի գտնեն նաեւ հնա­տիպ գիր­քեր եւ այլ բարձրար­ժէք փաստա­թուղթեր։ Կեդ­րո­նը պի­տի ու­նե­նայ գի­տաժո­ղով­նե­րուն յատ­կա­ցուած մեծ դահ­լիճ մը, իսկ բաց­ման արա­րողու­թեան զու­գընթաց հա­յագի­տական մի­ջազ­գա­յին ժո­ղով մը պիտի կազ­մա­կեր­պենք։ Հոն պի­տի ու­նե­նանք մնա­յուն վար­չա­կան եւ զբօ­սավա­րական խումբեր։ Պի­տի հաս­տա­տուի նաեւ հա­յագի­տական մեծ գրա­դարան մը։
Հե­տաքրքրա­կանը այն է որ այդ կեդ­րո­նին մէջ պի­տի ցու­ցադրուին այն ձե­ռագիր­նե­րը, որոնք այդ վա­նական հա­մալի­րին մէջ գրուած ու ստեղ­ծա­գոր­ծուած են։

«ՆՅ» - Ո՞վ ստանձնած է այս կեդ­րո­նին գան­ձատրումը։
Հ.Թ. - Այդ հա­յան­պաստ գոր­ծը յանձն առած է «Փիւ­նիկ» հա­մահայ­կա­կան, բա­րեսիրա­կան հիմ­նադրա­մը։ Յայտնեմ, թէ այս կեդ­րո­նին հաս­տա­տու­մը կ՚իյ­նայ Մա­տենա­դարա­նի մշակած փի­լիսո­փայու­թեան ծի­րին մէջ եւ այ­սօր - Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ամեակին - ան կը հան­դի­սանայ մեր մշա­կու­թա­յին վե­րած­նունդի վառ ապա­ցոյցնե­րէն մէ­կը։

«ՆՅ» - Բա­ցի մաս­նա­գէտ­նե­րէ, Մա­տենա­դարա­նի նկատ­մամբ ինչպի­սի՞ հետաքրքրութիւն կը ցու­ցա­բերէ ժո­ղովրդա­յին խա­ւը։
Հ.Թ. - Մեր մտա­հոգու­թիւննե­րուն մաս կազ­մող շատ տե­ղին հար­ցում մըն է։ Սա­կայն բարեբախ­տա­բար թէ՛ Հա­յաս­տա­նի եւ թէ ար­տասահմանի մեր հայ­րե­նակից­նե­րը խումբերով այ­ցե­լու­թեան կու գան Մա­տենա­դարան։ Կը մաս­նակցին ժո­ղովրդա­յին լայն խա­ւերը՝ դպրո­ցական աշա­կերտնե­րը, ու­սա­նող­նե­րը, զի­նակո­չիկ­նե­րը, ոս­տի­կան­նե­րը, այն ալ ստուար խումբե­րով՝ հա­զար­նե­րով։ Ժո­ղովուրդը կու գայ իր ինքնու­թիւնը ճանչնա­լու, ան­ցեալը հասկնա­լու եւ պի­տի տես­նէք անոնց զար­մանքը, ու­րա­խու­թիւնը եւ հիացու­մը…։ Մենք բո­լորն ալ գրկա­բաց կ՚ըն­դունինք։ Եթէ նա­խապէս մէկ ցու­ցասրահ ու­նէինք, այ­սօր 15 ցու­ցասրահ­ներ ու­նինք, որոնցմէ վե­ցին մէջ կը ցու­ցադրուին Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն «վերապրած» ձե­ռագիր­նե­րը, որոնք կը ներ­կա­յաց­նեն մեր ազ­գա­յին հո­գեբա­նու­թեան մասին նոր մօ­տեցումներ, ի յայտ կու գան հա­յոց պատ­մութեան նոր ծալ­քե­րը, մեր այն հերոս­նե­րու սխրա­գոր­ծութիւննե­րը, որոնք կո­րուստէ փրկած են հա­զարա­ւոր ձե­ռագիր­ներ՝ եր­բեմն իրենց կեան­քի գի­նով…։

«ՆՅ» - Կ՚ըսուի թէ ներ­կա­յիս Հա­յաս­տա­նի մէջ մեր մշա­կոյ­թը ան­կում կ՚ապ­րի։ Ար­դեօք դուք հա­մաձա՞յն էք այդ տե­սակէ­տին։
Հ.Թ. - Ես բնա­կանա­բար ամ­բողջո­վին դէմ եմ այդ տե­սակէ­տին եւ ատի­կա կը հա­մարեմ արտամշա­կու­թա­յին քովնտի խօ­սակ­ցութիւն։ Ատի­կա կ՚ըսեն մշա­կոյ­թէ բան չհասկցող մար­դիկ։ Այ­սօր Մա­տենա­դարա­նը վե­րելք եւ վե­րած­նունդ կ՚ապ­րի եւ կը հան­դի­սանայ մեր մշա­կոյ­թի սրտա­կեդ­րո­նը։ Գրա­կանու­թեան մար­զը օրի­նակ բե­րելով կրնամ ըսել թէ ներ­կա­յիս կը հրա­տարա­կուին թէ՛ ար­ձակ եւ թէ չա­փածոյ նշա­նաւոր գոր­ծեր, ինչպէս վա­ղամե­ռիկ Լե­ւոն Խե­չոյեանի գրա­կան ժա­ռան­գութիւ­նը…։

«ՆՅ» - Խօս­քը եզա­կի դէմ­քե­րու մա­սին չէ…։
Հ.Թ. - Արուես­տը եւ մշա­կոյ­թը ընդհան­րա­պէս ի յայտ կու­ գայ եզա­կի դէմ­քե­րով։ Մենք ունեցած ենք նաեւ Հրանդ Մա­թեւո­սեանի նման տա­ղանդներ։

«ՆՅ» - Ատի­կա նախ­կին շրջա­նին կը վե­րաբե­րի։ Բայց մեր մշա­կոյ­թին ի՞նչ բե­րաւ անկախու­թիւնը եւ ար­դեօք անոր զա­նազան մար­զե­րու մաս­նա­գէտ­նե­րը (գրականութիւն, թատ­րոն, հրա­տարա­կու­թիւն, մա­մուլ) պե­տական հո­գատա­րու­թեան ար­ժա­նացա՞ն, որպէսզի կա­րենան բնա­կան պայ­մաննե­րու մէջ ար­տադրել եւ ստեղծագոր­ծել։ Այս ուղղութեամբ երբ կը խօ­սէինք Լե­ւոն Խե­չոյեանի հետ, ինք ալ որոշ դժգո­հու­թիւններ ու­նէր տի­րող մտայ­նութե­նէն եւ քա­ղաքա­կան մար­դոցմէ։
Հ.Թ. - Մարդ արա­րածը միշտ ալ ա­ւելի սպա­սումներ կ՚ու­նե­նայ։ Այ­սօր մշա­կոյ­թի «մար­դը» կրնայ ազա­տօրէն տե­ղաշարժ կա­տարել, լայն շփումներ ու­նե­նալ։ Ան ու­նի մեծ կարելիութիւններ։ Ես ժա­մանա­կաշրջան­նե­րու բա­ժանում չեմ կա­տարեր, որով­հե­տեւ մարդուն տա­ղան­դը կրնայ ժա­մանա­կէն առաջ անցնիլ։

«ՆՅ» - Դուք ընդհան­րա­պէս ինչպէ՞ս կը գնա­հատէք աւե­լի քան 23 տա­րուան անկախութեան ժա­մանա­կաշրջա­նը, նկա­տի ու­նե­նալով տնտե­սական, քա­ղաքա­կան դժուար պայ­մաննե­րը։
Հ.Թ. - Ես այս տա­րինե­րը դժուար մա­քառումնե­րու եւ կեան­քի վե­րաիմաս­տա­ւոր­ման շրջան կ՚անուանէի, ուր պէտք է բո­լոր ար­ժէքնե­րը վերստին իմաստ ստա­նան, ամէն ոք պէտք է վե­րայայտնա­գոր­ծէ մեր հո­գեւոր ար­ժէքնե­րը։

«ՆՅ» - Ի՞նչ կ՚ըսէիք ար­տա­գաղ­թի երե­ւոյ­թին մա­սին, որուն հե­տեւան­քով մե­ծաթիւ մշակութա­յին գոր­ծիչներ ձգե­ցին Եր­կի­րը։ Ար­դեօ՞ք Հայ­րե­նիքի հետ անոնց ստեղծագործական կա­պը պահ­պա­նուած է։ Անոնք նոյն հե­ռան­կա­րով կրնա՞ն ստեղծագոր­ծել։
Հ.Թ. - Ո՛չ, բայց այդ դաշ­տին մէջ ակնյայտ ան­կումնե­րու կող­քին կան նաեւ տունդար­ձի նշան­ներ…։ Յա­մենայն դէպս Մա­տենա­դարա­նը «ար­տա­գաղթ» չէ ապ­րած, ընդհա­կառա­կն։

«ՆՅ» - Ինչպէս ծա­նօթ է, այ­սօր Մա­տենա­դարա­նը ան­ջա­տուած է եկե­ղեցիէն։ Ար­դեօք գիտաշ­խա­տող­նե­րու «աշ­խարհա­կանա­ցու­մը» որե­ւէ հե­տեւանք ունեցա՞ծ է ուսումնասիրու­թիւննե­րուն, հե­տազօ­տու­թիւննե­րուն կամ մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գութեան փոխանցումնե­րուն վրայ։
Հ.Թ. - Բնա՛ւ, որով­հե­տեւ մեր բո­լոր պատ­մա­բան­նե­րը եւ բա­նա­սէր­նե­րը կը տի­րապե­տէին հո­գեւոր գի­տելիք­նե­րուն եւ Մայր Աթո­ռի հետ անոնք միշտ ալ փո­խադարձ կա­պի մէջ եղած են։ Ներ­կա­յիս ալ մեծ թի­ւով վար­դա­պետ­ներ կ՚այ­ցե­լեն Մա­տենա­դարան եւ ձե­ռագ­րա­յին ուսումնա­սիրու­թիւններ կը կա­տարեն։ Անոնք կը մաս­նակցին գի­տաժո­ղով­նե­րուն։ Աւե­լի՛ն, մեր քով աս­տուածա­բան­ներ կ՚աշ­խա­տին եւ Մայր Աթո­ռի դպրե­վան­քին մէջ կը դասաւանդեն, իսկ մեր գի­տաշ­խա­տող­ներն ալ կ՚աշ­խա­տակ­ցին «Էջ­միածին» հան­դէ­սին։ Մեր գի­տական ամ­սա­գիր­ներն ալ բաց են մեր հո­գեւո­րական­նե­րուն առ­ջեւ։ Այդ գծով բացարձակապէս որե­ւէ խո­չըն­դոտ գո­յու­թիւն չու­նի եւ եղած­ներն ալ ար­հեստա­կան են։

«ՆՅ» - Այ­սօ­րուան հո­գեւո­րական­նե­րը որ­քա­նո՞վ առնչուած են մեր մշա­կու­թա­յին ժառանգութեան։
Հ.Թ. - Անոնք սեր­տօ­րէն կա­պուած են մեր մշա­կոյ­թին։ Այդ կը վկա­յէ մեր բնագ­րա­գէտ­նե­րու թի­ւը։ Այ­սօր ըն­թացքի մէջ է Մա­տենա­դարա­նին կող­մէ «Մա­տենա­գիրք Հա­յոց» հսկայածաւալ աշ­խա­տու­թեան հրա­տարա­կու­թիւնը (77 հա­տոր­նե­րէն ար­դէն 20ը լոյս տեսած է), որուն անխտիր կը մաս­նակցին բո­լորը։ Այս հրա­տարա­կու­թիւնը հայագիտութեան եզա­կի երեւոյթնե­րէն մէկն է։ Գի­տէք, մենք իրա­պէս ու­նե­ցած ենք «մեծութիւններ»։ Այս օրե­րուն շատ կը խօ­սուի Գրի­գոր Նա­րեկա­ցիի մա­սին՝ իբ­րեւ հանճարեղ բա­նաս­տեղծ եւ աստուածա­բան, սա­կայն շատ քի­չեր գի­տեն թէ Գր. Նարեկացին «Նա­րեկեան» դպրո­ցի (այս դպրո­ցին մա­սին հրա­տարա­կուած է 1200 էջ­նոց մե­ծադիր հա­տոր մը) ար­դիւնք եղած է։ Այդ նոյն դպրո­ցէն ան­ցած են շատ նշա­նաւոր մատենա­գիր­ներ, որոնցմէ կա­րելի է նշել Անա­նիա Նա­րեկա­ցին, որ Գր. Նա­րեկա­ցիի ուսուցի­չը եղած է, իսկ Խոս­րով Անձրե­ւացին ալ վեր­ջի­նիս հայ­րը եղած է։ Ի յայտ եկած են նաեւ Գրի­գոր Նա­րեկա­ցիի նոր գոր­ծե­րը։

«ՆՅ» - Գի­տական մա­կար­դա­կով Սփիւռքի մաս­նա­գէտ­նե­րը ի՞նչ չա­փով կը մաս­նակցին տա­րուող աշ­խա­տան­քին։
Հ.Թ. - Սփիւռքի մտա­ւորա­կանը Հայ­րե­նիք գա­լով նախ կ՚այ­ցե­լէ Մա­տենա­դարան եւ եր­բեմն հոն ամիս­նե­րով կը զբա­ղի ու­սումնա­սիրու­թեամբ։ Ինչպէս ար­դէն նշե­ցի մենք յարատեւօրէն փո­խադարձ կա­պի մէջ ենք եւ 2014ին կա­յացած գի­տաժո­ղովին քննար­կուած նիւ­թերն ու զե­կոյցնե­րը ստուար հա­տորով մը մօտ օրէն պի­տի հրա­պարա­կուի եւ համացան­ցի մի­ջոցաւ հան­րութեան մատ­չե­լի պի­տի դառ­նայ (*)։

«ՆՅ» - Վեր­ջին հար­ցումը կը վե­րաբե­րի ուղղագ­րութեան…։
Հ.Թ. - Ան­մի­ջապէս ըսեմ, թէ մեր մա­տենա­շար­նե­րը կամ ձե­ռագ­րա­ցու­ցակնե­րը լոյս կը տես­նեն դա­սական ուղղագ­րութեամբ։ Իսկ ընդհան­րա­պէս մեր գի­տաշ­խա­տող­նե­րը հաւասա­րապէս կ՚օգ­տա­գոր­ծեն թէ՛ դա­սական եւ թէ նոր ուղղագ­րութիւ­նը։ Սա­կայն բնականա­բար անոնք նոր ուղղագ­րութեան բո­վին մէջ կ՚աշ­խա­տին։ Կ՚են­թադրեմ թէ անհարկի է ուղղագ­րութեան հար­ցին անընդհատ սրու­մը։

«ՆՅ» - Բայց նաեւ լե­զուամ­շա­կոյ­թի եւ լե­զուամտա­ծողու­թեան խնդիր է։
Հ.Թ. - Իմ կար­ծի­քով մեր բո­լոր մաս­նա­գէտ­նե­րը պէտք է նախ տի­րապե­տեն գրա­բարին, քանի որ գի­տական աշ­խարհին մէջ ուղղագ­րու­թե­նէն աւե­լի, կա­րեւոր է մաս­նա­գիտա­կան կա­րողու­թիւննե­րու խնդի­րը։ Բայց միւս կող­մէ կ՚են­թադրեմ թէ մեր դպրոց­նե­րուն մէջ անպայմա՛ն պէտք է դա­սաւան­դուի Մես­րո­պեան ուղղագ­րութիւնը։

«Նոր Յառաջ», 19 Մայիս 2015

--------------------------

(*) Զեկուցումները Ապրիլ 2015ին լոյս տեսած են «Բանբեր Մատենադարան»ի թիւ 21ին մէջ, որ նոյնպէս կարելի է առցանց կարդալ Մատենադարանի կայքէջին մէջ (matenadaran.am) («Հայկականք»)։