Ժ. Չ.
«Նոր Յառաջ»ի Դեկտեմբեր 30ի թիւը 2014ի վերջինն է, 2015ի՝ Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի շեմին։
Արդէն, երեք տարի է կը խօսուի 2015ի նախապատրաստութեան մասին։ Մօտաւոր պատկերացում մը ունինք թէ ինչ պիտի ըլլան ոգեկոչումի ձեռնարկները, պատրաստուած Հայաստանի 100րդ տարելիցի պետական յանձնախումբին կողմէ եւ յստակ են նաեւ Ֆրանսայի յանձնախումբին յայտագրին հիմնական գիծերը։ Այն ինչ անյստակ է, չըսելու համար՝ խառնաշփոթ, թէ ինչու այս երկու յանձնախումբերը իրարմէ անկապ կը գործեն եւ երբեմն ալ իրարու դէմ, ու պատրուակ կը գտնեն՝ Թուրքիան։
Անցեալ Հինգշաբթի, Դեկտեմբեր 25ին, Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկի տնօրէն եւ Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի յանձնախումբի ընդհանուր քարտուղար Հայկ Դեմոյեան կը յայտարարէր հայաստանեան մամուլին մէջ, թէ՝ «Թուրքական կողմը մշակել է մեր կողմից իրականացուող միջոցառումների եւ գործողութիւնների հնարաւոր ազդեցութիւնը չէզոքացնելու յստակ ռազմավարութիւն։ Այդ փորձերը ձեռնարկւում են երկու ուղղութեամբ՝ ներթափանցում սփիւռքահայ կառոյցներ, ինչպէս նաեւ աշխարհի տարբեր երկրներում թուրքական կողմից «պատասխան» խորհրդաժողովների, … Երկրորդ ուղղութիւնը ինչպէս Հայաստանի, այնպէս էլ Սփիւռքի գիտական շրջանակներում ներքին պառակտումներ ստեղծելու փորձերն են»։
Շարունակելով իր խօսքը, խափանարարութեան նման օրինակ կը բերէր Փարիզի մէջ երկու ամիս առաջ՝ Հոկտեմբեր 24ին, Բարեգործականի «Ալեք Մանուկեան» սրահին մէջ ՀԲԸՄ-ի եւ Նիսէն SOS Arménie-ի կողմէ կազմակերպուած՝ Ճէմալ փաշայի թոռան՝ Հասան Ճէմալի «Ազգայնամոլութենէն դէպի խաղաղութեան ճամբուն վրայ. երեք հարցում» վերնագիրը կրող դասախօսութիւնը, երբ նոյն երեկոյեան, նոյն ժամուն, ինքը՝ Հայկ Դեմոյեան, դասախօսութիւն մը կ՚ունենար Փարիզի «Եան՚ց» ակումբին մէջ, Ցեղասպանութեան թանգարանի ցուցանմոյշներու ցուցադրութեամբ։
Նկատի առնելով ամբաստանութեան ծանրակշռութիւնը, իսկապէս հարց է, թէ զուգադիպութի՞ւն էր այս երկու նախաձեռնութիւններու նոյն օրը կազմակերպումը, թէ՞ դիտաւորեալ բնոյթ ունէր։ Մանաւանդ պէտք չէ մոռնալ որ Բարեգործականի բեմէն ծրագրուածին գլխաւոր կազմակերպիչը՝ Ալեքսի Կէօվճեան միաժամանակ Ֆրանսայի 100ամեակի նախաձեռնութիւններու յանձնախումբին նախագահն է։ Ուրեմն, չէր կրնար անտեղեակ ըլլալ Հայկ Դեմոյեանի տալիք դասախօսութենէն։ Տեղ մը լուրջ անհասկացողութեան կամ անկազմակերպութեան եւ կամ հակառակութեան հարց մը կայ։ Իսկ պարոն Դեմոյեան շատ աւելի հեռուն երթալով «խափանարարական արարք» կ՚որակէ դէպքը, թէեւ առանց անուանելու հեղինակը կամ հեղինակները։
Այս առթիւ, Դեմոյեան յայտարարած է նաեւ՝ «Թող ինձ համարեն ռասիստ, թող որ դա յարիր չէ գիտնականին, սակայն ես, ինչպէս Հայաստանի, այնպէս էլ Սփիւռքի մեր հայրենակիցներին կոչ եմ անում տեղի չտալ թուրքական կողմի սադրանքներին, լինել չափազանց զգօն, քանի որ թուրքական կողմի կազմակերպած 10 միջոցառումներից 9ին խառն են նրանց յատուկ ծառայութիւնները»։
Ֆրանսահայ համայնքին մօտ ընդհանրապէս տեղեկատուութեան մշակոյթի բացարձակ պակասութիւն կայ, յատկապէս հայաստանեան ձեռնարկներու կապակցութեամբ։ Որքան ալ տեղական լրատու միջոցները ցանկան ու ջանան տեղեկացնել եւ առաջին հերթին՝ «Նոր Յառաջ», որ ըլլալով միակ տպագիր լրատու միջոցը, իր երկօրեայ յաճախականութեամբ լայն տեղ կը յատկացնէ Ֆրանսայի մէջ տեղի ունենալիք ձեռնարկներուն, եթէ կազմակերպութիւնները չհաղորդեն իրենց կազմակերպած ձեռնարկներուն ժամանակացոյցը եւ բովանդակութիւնը լրատու միջոցներուն եւ ապաւինին միայն իրենք իրենց ներքին կապերուն ու անդամներուն ցանցին, բնական է, որ հանրութեան մէկ մասը անտեղեակ ու անհաղորդ մնայ կարգ մը ձեռնարկներէ։ Եւ աւելին՝ կարելի չ՚ըլլար լուրջ ու ծանրակշիռ հարցեր հանրային կերպով քննարկել։
Սակայն, այսուհանդերձ, պէտք չէ հարցերը ծուռ դնել, այսինքն՝ այս պարագային Թուրքիոյ գաղտնի սպասարկութեան մատը տեսնել այնտեղ ուր զուտ հայկական կողմի կազմակերպչական թերացումը կայ։ Ալեքսի Կէօվճեան ոչ մէկ պատճառ ունէր նոյն օրը հայկական ցեղասպանութեան մասին երկու ձեռնարկներ կազմակերպելու, երբ երկուքին ալ գլխաւոր ու հաւանական կազմակերպիչը ինքը պէտք է ըլլար, բացի եթէ զինք շրջանցելով վերջին վայրկեանին ձեռնարկ մը կազմակերպուէր հայաստանեան այլ խողովակներով։
Այլապէս Հասան Ճէմալի դասախօսութիւնը ինքնին դատապարտելի ոչինչ ունէր։ Հետաքրքրական էր եւ կարեւոր հարցադրումներու դուռ բացած էր։ Թրքական կողմի մտաւորական դասի երանգներու ընկալման առումով յստակացուցած է, թէ ինչպէս Հասան Ճէմալի եւ այդ դասուն պատկանողներուն համար, «Ցեղասպանութեան» ճայնաչումը կանգ կ՚առնէ հայկական կողմին «ցաւը հասկնալու» սահմանին, սակայն ներողութիւն խնդրելու, ոճիրը քաւելու, իրաւականօրէն հատուցանելու սահմանը չի հասնիր։
Իսկ եթէ պարոն Դեմոյեանի խօսքը կը վերաբերի Նիսէն SOS Arménie-ի պատասխանատուներուն՝ Սամսոն Էօզարարատին, որու միջնորդութեամբ կազմակերպուած էր Հասան Ճէմալի Փարիզի դասախօսութիւնը, եւ Գրիգոր Աժտէրխանեանին, որ թարգմանիչի դեր կատարած է… այստեղ խնդիրը հիմնական երկու երես ունի։ Առաջին՝ պարոն Էօզարարատ Հայաստանի պետական մարդոց ու գաղտնի սպասարկութեանց անծանօթ մը չէ։ Թուրքիա-Հայաստան յարաբերութիւններու մշակումին մէջ առանցքային դեր կատարած է։ Անցեալին Հայաստանի Հանրապետութեան առաջին նախագահ՝ Լեւոն Տէր Պետրոսեանի եւ Թուրքիոյ Գորշ Գայլերու նախագահ Ալփարսլան Թիւրքէշի միջեւ հանդիպում կազմակերպած է։ Ունեցած է Հայաստանի դիւանագիտական անցագիր։ Երկրորդ երեսը, որ ամենէն խնդրայարոյցն է՝ կը վերաբերի յատկապէս Գրիգոր Աժտէրխանեանին՝ Նիսի եկեղեցական պառակտումին մէջ ունեցած ազդեցութեան։ Ան եղած է Նիսի նախկին ծուխի թունդ պաշտպաններէն, որ Էջմիածնի կողմէ դուրս դրուեցաւ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ ընտանիքէն։ Եւ տակաւին հակառակութիւններն ու թշնամական վերաբերումները կը շարունակուին, ինչպէս՝ նախկին ծուխի դատական հետապնդումը Նիսի հոգեւոր հովիւին դէմ…
Եւ նկատի առնելով այս հանգամանքները, բնականաբար Բարեգործականի կողմէ այս ձեւաչափով, այս դասախօսութեան կազմակերպումը հարցադրելի է՝ ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս գործակցիլ անձերու հետ որոնք կը զօրակցին Հայ Առաքելական Եկեղեցւոյ պառակտումին։
«Նոր Յառաջ», Դեկտեմբեր 30, 2014
No comments:
Post a Comment