Ռուդիկ Հարոյեանի յիշատակին

Ռուդիկ Հարոյեան, այնքան ալ ծանօթ անուն մը չէ սփիւռքահայութեան, թէեւ պէ՛տք է ըլլար։ Հոյակապ պարող, պարուսոյց եւ աւանդական պարերու հաւաքագրող, որ հակառակ Հայաստանի մէջ տարածուած «սովետակերտ» ժողովրդական պարի «անսաբլ»ներու աւանդոյթին, աւանդական երգարուեստը նորարարող՝ Հայրիկ Մուրատեանի հետեւողութեամբ վերագտաւ, վերարծարծեց, վերարժեւորեց, վերակենդանացուց հայկական աւանդական պարը՝ զայն զետեղելով հայկական տօներու պարունակին մէջ։
Ֆրանսայի մէջ, Փարիզի «Մկնիկ» կրթական աշխատանոցին համար իր վարած քանի մը աշխատանոցներու մասնակիցներուն եւ զինք ճանչցողներուն վրայ զարմանալիօրէն անջնջելի տպաւորութիւն թողեց։ Նոյնը պատահեցաւ Նիւ Ճըրզիի «Յովնանեան» վարժարանին մէջ, ուր երեք տարի անընդմէջ (2004-2007) աշխատեցաւ որպէս պարի ու երգի դասատու։ Ան իր մահկանացուն կնքած է Յուլիս 29ին, յետ անողոք հիւանդութեան։

 Գոյժը հասնելով Ֆրանսա, «Մկնիկ» կրթական աշխատանոցի աշակերտները, ծնողներն ու պատասխանատուները ոգեկոչելու համար Ռուդիկի յիշատակը երեկոյթ մը կազմակերպեցին «Անաքօ» տափանաւուն վրայ, Շաբաթ, Սեպտեմբեր 28ին, ուր ներկայացուեցան անոր մշակած պարարուեստին վերաբերեալ տեսանիւթեր եւ հարցազրոյցներ, որոնցմէ ետք ներկաները պարեցին՝ ի յիշատակ մեծարեալին։
Այդ երեկոյթին՝ Նայիրի Խաչատուրեան հետեւեալ խօսքերով ներկայացուց հանգուցեալը.
“Լինելով Հայրիկ Մուրադեանի երգերի երկրպագու՝ Ռուդիկ Հարոյեանը 1978ին անդամագրւում է նրա դստեր՝ երաժիշտ Մարօ Մուրադեանի "Ակունք" տոհմիկ երգի սիրողական խմբին։ Առաջին բանը, որ զարմացնում է նրան, "Հով, հով, հովն ընկաւ" պարերգի կատարման ճիգն էր։ Գիտէին, որ պարերգ է, բայց ոչ մէկը յստակ չգիտէր պարի քայլերը։ Ցանկութիւնը մեծ էր գեղջկական պարերին տիրապետելու, բայց հրաւիրուած մասնագէտները չէին գոհացրել։
Հարոյեանը, ողջ էութեամբ նուիրուելով խմբին, գիտակցում է նաեւ աւանդական պարի անհրաժեշտութիւնը, իր առջեւ նպատակ դնում ազատ ժամերին ուսումնասիրել եւ գիւղական միջավայրում գործնականում տիրապետել աւանդական պարի հիմունքներին ու ոգուն։ "Յանդուգն որոշում էր դա, բայց, փառք Աստծոյ, յամառ պրպտումներս, յափշտակութիւնս եւ անզուսպ սէրս պարի հանդէպ անպտուղ չմնացին,- ասում է Հարոյեանը։- Աւանդական պարը կրողներից սովորած բանահաւաքչական նիւթերիս կարողացայ շունչ տալ, եւ "Ակունքը", ի թիւս ազգագրական երգերի, կատարեց նաեւ մեր նախնեաց մաքրամաքուր, աւանդական պարերն ու պարերգերը": Իսկ նա դարձաւ խմբի առաջին պարուսոյցը։
Ժողովուրդն անասելի ոգեւորւեց, գնահատեց ու սիրեց "Ակունքը"՝ նրա մէջ տեսնելով հայրենի երգերն ու պարերը վերադարձնողին։ 1981ին արդէն ՀՀ Ռադիո-հեռուստապետկոմի նախագահ, հայրենանուէր մտաւորական, ազգային գործիչ Ստեփան Պօղոսեանի ջանքերով «Ակունքը» դարձաւ Ռադիոյի եւ հեռուստատեսութեան ազգագրական երգի-պարի խումբը, ինչը հուժկու թափ հաղորդեց տոհմիկ երգերի ու պարերի հանրայնացմանը։ Աւելին՝ հայոց վաղեմի մշակույթն այդ տարիներին "Ակունք"ի արտերկրեայ բեղուն հիւրախաղերով սփռուեց աշխարհով մէկ (ԱՄՆ, Գերմանիա, Ռուսաստան, Էստոնիա, Ղազախստան, Ուզբեկստան), օրինակ ծառայեց Սփիւռքին։ Բազմաթիւ համերգներ հանրապետութեան շրջաններում, հանրային հեռուստատեսութեամբ, եւ ամէնուր, հայ երգի կողքին, Հարոյեանի բեմ հանած ազգագրական պարերը փայլեցին իրենց գունագեղութեամբ, ոճական ինքնատիպութեամբ, աւանդականի բնականութեամբ։ Տոհմիկ պարարուեստի նուիրեալը համոզուած էր, որ մեր ազգային պարի շատ նմոյշներ համաշխարհային ֆոլկլորի գլուխգործոցներ են։ Նրա համոզմամբ՝ մեր նախնեաց աւանդական երգերն ու պարերը, ծիսական արարողութիւններն այն թանկագին մասունքներն են, որոնց հաղորդակցուելով ճանաչում ես քո տեսակը, էութիւնը, առաքելութիւնը, հասկանում հայի ֆենոմէնը, յաւերժի հետ կապը։ "Պարը, պարերգը մարմնի, հոգու թարգմանն են, աղօթարանը",- ասում է Ռուդիկ Հարոյեանը»։

Ռ. Հարոյեան ծնած է 1948ին, Արթիկի մէջ: Մասնագիտութեամբ տնտեսագէտ, տնտեսագիտական գիտութիւններու թեկնածու էր: 1978էն լրջօրէն զբաղած է հայկական աւանդական պարերու, պարերգերու, երգերու բանահաւաքութեամբ, ազգային տօներու, ծիսակատարութիւններու, խաղերու, պարերու ուսումնասիրութեամբ ու գործնականին մէջ անոնց վերականգնումով, ներդրման աշխատանքներով:
1979էն եղած է պետական եւ այլ բազմաթիւ հիմնարկներու պարուսոյց, երգի-պարի համոյթներու գեղարուեստական ղեկավար: «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրին մէջ 1993ին հիմնադրած է «Ս. Լիսիցեան» աւանդական պարի դպրոցը, որ առաջինը եղած է Հանրապետութեան: Ան վարած է նաեւ մանուկներու զանգուածային պարային կրթութեան աշխատանքներ՝ մանկապարտէզէն սկսեալ:
1987էն սկսած է Երեւանի մէջ պարբերաբար կազմակերպել տարբեր թեմաներով պարի հաւաք-երեկոյթներ, ուսուցանած է գեղջկական պարերու, պարերգերու զանգուածային ուսուցում:
Աւանդական պարերու, խաղերու, պարերգերու ուսուցման նպատակով պարբերաբար հրաւիրուած է Ֆրանսա, Պարսկաստան, ԱՄՆ:
Հեղինակն է «Զօրի-Զօրի» (1995), «Զատիկ» (1996 եւ 2008), «Շէկլիկ փիսիկը» (2004) գիրքերու, աւանդական պարին, պարերգին նուիրուած յօդուածներու, բեմականացուած «Պաս, թէ՞ ուտիս», «Տիկնի պսակ» թատերախաղերու, Ամանորին, Տրընդէզին, Ծառզարդարին, Զատիկին, Վարդավառին եւ ազգային այլ տօներու առթիւ հեռատեսիլի նկարահանումներու:
Ռ. Հարոյեան գործնական աշխատանքներ տարած է ֆոլքլորիք թատրոնի կայացման, խաղերու միջոցով ազգային երգի, պարի ուսուցման մեթոտական նիւթերու հրատարակման ուղղութեամբ:
Եղած է Հայաստանի ազգային պարարուեստի վարչութեան անդամ:

«Նոր Յառաջ», Հոկտեմբեր 12, 2013