Կրկին լեզուական հարցեր

ՄԱՐՈՒՇ ԵՐԱՄԵԱՆ

Վերջին տարիներուն սկսած արեւմտահայերէնին տագնապը, որուն տուն տուած էր ԵՈՒՆԵՍՔՕի յայտարարութիւնը, թէ «արեւմտահայերէնը մեռնող լեզուներու շարքին կը դասուի»(*), կը շարունակուի, առանց հիմնական լուծումներու: Եթէ պահ մը նկատի առնենք ծախսուած հսկայ գումարները այս հարցին համար՝ համագումարներու, խորհրդաժողովներու թէ աշխատանոցներու, կրնանք պահ մը կենալ եւ մտածել. այո՛, մտածել, որովհետեւ ըստ արդիւնքին, ոչ մէկ արդարացում կայ այսքան հսկայ մսխումներու համար:

Ի՞նչ ընել ուրեմն:

Նախ այլ հիմնական հարց մը ինքզինք կը ներկայացնէ՝ իրապէ՞ս կարիք ունինք արեւմտահայերէնը պահելու:

Խանգարուած պետական համակարգ

Ժ. Չ.

 

Յուլիս-Օգոստոսին Հիմնադիր Խորհրդարանի «Սասնայ ծռեր» զինեալ խումբին կողմէ պարեկապահակային ոստիկանական գունդի գրաւումը դեռ կը զբաղեցնէ հայաստանեան քաղաքական օրակարգը։ Հանրահաւաքները իրենց ուժականութիւնը կորսնցուցած են, այսուհանդերձ երեւանեան ժողովրդային խաւերու մօտ իշխանութեան հանդէպ զայրոյթը կը մնայ բարձր աստիճանի։ Այս երեւոյթը կը սնանի նաեւ դատական հետապնդումներու ամէնօրեայ իրադարձութիւններով։ Արդարադատութեան ոտնձգութիւնները կը հրահրեն դժգոհութեան ճակատը։

Նամակ դառնացած սրտերից

«Գրահաւաք» կայքագիրը, որ թուայնացուած տեղեկութիւններու եւ հազար ու մէկ յարակից տուեաներու մեծապէս յանձնարարելի շտեմարան մըն է, ունի նաեւ ուշագրաւ գրառումներու բաժին մը։ Անոնցմէ ամենավերջինը խորհրդածութեան առիթ մըն է։

«Ազատն Կոմիտաս»ը կը շարունակէ մնալ շղթայակապ...

ԺԻՐԱՅՐ ԴԱՆԻԷԼԵԱՆ 

 

Կոմիտասի տառապակոծ կեանքը վերջ պիտի գտնէր 1935 թուականի Հոկտեմբերի 20-ին: Շաբաթ մը ետք, Հոկտեմբեր 27-ին, այդ առիթով Փարիզի «Ապագայ» լրագրին մէջ լոյս կը տեսնէ Շահան Շահնուրի «Ազատն Կոմիտաս» հիասքանչ գրութիւնը: Ատենին, այդ գրութիւնը իր ազգային-գրական արժանիքներուն համար կ"արտատպուէր, ամբողջութեամբ կամ մասնակի, բազմաթիւ թերթերու մէջ, «...առանց որ յարուցանէ դոյզն իսկ դժգոհութիւն», պիտի գրէ Շահան Շահնուր յետագային, եւ պիտի աւելցնէ. «Ընդհակառակն: Դժուա՜ր էր երեւակայել թէ ան մէջտեղ պիտի ելլէ օրին մէկը, երեսունհինգ տարուան թմբիրէ ետք եւ գլխի փորձանք պիտի ըլլայ դուռ-դրացիի, այլ մանաւանդ ինծի» (տե՛ս Շահան Շահնուր, Անիմանալի գրոհը, «Պայքար», 4 մարտ 1970, «Զարթօնք», 20 մարտ 1970, նոյնը տե՛ս «Սփիւռք», 29 մարտ 1970) :

Նամակ... հին հասցէով

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԹՈՓՉԵԱՆ

1969 թ. ամբողջ հայութիւնը` Հայաստան եւ Սփիւռք, նշում էր Կոմիտասի ծննդեան 100-ամեակը: Այդ օրերին, «Սփիւռք» ճանաչուած շաբաթաթերթը, որ լոյս էր տեսնում Բէյրութում Սիմոն Սիմոնեանի խմբագրութեամբ, արտատպեց Շահան Շահնուրի «Ազատն Կոմիտաս» յօդուածը, զլանալով նշել, որ այդ նիւթն առաջին անգամ տպագրուել է 1935թ., Փարիզի «Ապագայ» թերթում:
Այսպիսով, յօդուածը, 30-ականներին Սփիւռքում տիրապետող յոռետեսական համատեքստից հանուեց եւ մտցուեց հարիւրամեակի յոբելեանական խանդավառ մթնոլորտի մէջ: Մասնագիտական այս կոպիտ վրիպումը պատճառ դարձաւ, որ ՀՍՍՀ Մինիստրների Սովետին կից Սփիւռքի Կոմիտէի նախագահի տեղակալ, բանաստեղծ Վահագն Դաւթեանը «Հայրենիքի ձայն» շաբաթաթերթում (21 Յունուարի 1970թ.) հանդէս գայ Շ. Շահնուրին հասցէագրուած բաց նամակով: Յարձակողական ոգով գրուած մի տեքստ, որտեղ «նամակագիր»ը պարզապէս վիրաւորում էր մեծ գրողին:
Վ. Դաւթեանը եթէ իմանար, որ խնդրոյ առարկայ յօդուածը լոյս է տեսել մօտ քառորդ դար առաջ, գուցէ չգրէր իր նամակը կամ գրէր աւելի զուսպ եւ բարեկիրթ շեշտադրումներով: Բոլոր դէպքերում, ի պաշտօնէ նա ոչ միայն պարտաւոր էր իմանալ շահնուրեան հրապարակումին առնչուող բոլոր մանրամասները, այլեւ նման նիւթ տպագրելուց առաջ թերեւս պէտք էր խորհրդակցել սփիւռքահայ գրականութեան մասնագէտների, շահնուրագէտների հետ: Ինչը, ցաւօք, չարեց, եւ մի սխալին յաջորդեց միւսը, աւելի կոպիտը:
Սփիւռքն անմիջապէս անդրադարձաւ «Բաց նամակ»-ին: Հակազդումը երբեմն աւելի ուժգին եղաւ, քան «ազդում»ը, ինչպէս, օրինակ` Սիմոն Սիմոնեանի պատասխանը նոյն «Սփիւռք»-ի էջերին: Պատասխանեց նաեւ Շ. Շահնուրը` Փարիզի «Յառաջ»-ում (Ապրիլ, 1970թ.) տպագրելով «Վաղը» յօդուածը:
Բայց հայաստանեան մամուլը լուռ էր եւ լուռ էլ մնաց:

26 տարի անց՝ երկու սպառնալիք մեր պետականութեանը

ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ

 

Հայաստանի անկախութեան հռչակագրի մասին խօսելիս, շատերը չգիտեն, ոմանք էլ մոռացել են, թէ ո՞րն է նրա ուղերձը հայ ժողովրդին, ի՞նչ հռչակեց այն: 26 տարի առաջ, 1990-ի Օգոստոսի 23-ին, Հայկական ԽՍՀ Գերագոյն Խորհրդի ընդունած Հռչակագրով յայտարարուեց «Հայաստանում անկախ պետականութեան հաստատման գործընթացի սկիզբը»: Սա է Հայաստանի անկախութեան հռչակագրի հիմնական գաղափարը: Անկախութեան հռչակագրից շուրջ մէկ տարի յետոյ՝ Սեպտեմբերի 21-ին, անցկացուեց Հայաստանի անկախութեան հանրաքուէն, որի միահամուռ «այո»-ի արդիւնքների հիման վրայ Հայաստանը հռչակուեց անկախ պետութիւն: Հանրաքուէից երեք ամիս առաջ, Հայաստանի իշխանական եւ ոչ իշխանական 6 քաղաքական կուսակցութիւններ՝ ՀՀՇ-ն, ԱԻՄ-ը, ՀՀԿ-ն, ՀՌԱԿ-ը, ՀԱՊԿ-ն, ՀՔԺՄ-ն(*), անկախութեանն «այո» ասելու միասնական կոչով դիմեցին հայ ժողովրդին:

Անկախութեան հռչակագիրը նշելիս

ՏԻԳՐԱՆ ՊԱՍԿԵՒԻՉԵԱՆ

 

Կը գայ օրը՝ բարին հետը
Կը սկսուի նոր առաւօտը
Եւ դարերի արահետը
Կը տրորի մեր զոյգ ոտը։

Չենք լինի մենք էլ ոչ մէկի
հպատակն ու խոնարհ ճորտը
մեր գերանդին կը թրատի
սովետական մոլախոտը։

Հերիք այսպէս մնանք ծառայ,
սրան, նրան եւ ուրիշին.
-Չէ՞ որ ունենք ամուր ակռայ
եւ վստահ ենք մեր ներուժին։

Անկախութեան գալը քիչ է,
մեր մտքերը պիտի մաքրենք,
եւ հնոտի կայքն ու ինչքը
գրողի սեւ ծոցն ուղարկենք։

Երբ գայ օրը՝ բարին հետը,
լինենք զգաստ եւ արթուն։
-Օ՜հ, փշոտ է արահետը,
մեզ շատ վտանգ է սպառնում:

Գրի սեւն ու սպիտակը

ՆԱՅԻՐ ԵԱՆ

 

Գրողները լաւ ընթերցող են փնտռում, ընթերցողները՝ լաւ գրող: Ու էլի ընդհանուր յորձանքին տրուելով ու մոդայիկ երեւալու համար հայեացքներս յառում ենք անուն հանած, բայց իրականում գրական-գեղարուեստական համեստ արժէքների կրող Մարկեսին ու Կոելեօյին: Գրական անունների ճանաչուած լինելը եւս ճիշտ ու յամառ PR-ից է կախուած, որի արդիւնքում հասարակութիւնն ինքնամոռաց կը սկսի տուրք տալ հնչեղ անուններին, գրախանութների առաջ հերթ կը կանգնի՝ հերթական բեսթսելերը ձեռք բերելու համար: Ու եթէ անգամ հիասթափուի էլ, միեւնոյն է, հմայուած կարծիք կը յայտնի իր կարդացածի մասին: Այս յորձանուտում է, որ անտեսուած են մնում տաղանդաւոր, բայց չգովազդուող հեղինակները: Այս յորձանուտում է, որ նաեւ բացայայտւում են շնորհալի ու հետաքրքրական գրողները:

Demq: Laugh and the World Laughs with You

Aram Arkun

Armenians have many tragic episodes in their history. Much of their music seems sad, and for many, black seems to be the color of choice. Are Armenians melancholy by nature? The writers and actors of the Demq group in California are doing their best to disprove this. In the past few years they have presented at least one stage show annually. It is different in scale from most other Armenian comedic shows, as usually at least 2,000 people assemble in a big auditorium. This fall they are preparing to present a new show, Cirque Demq Soleil, while, quite recently, some of their sketches have gone viral on social media (e.g. www.facebook.com/demqshow).

Հայաստանը փոքր պետութիւն է, դժուար է սեփականատէրերի ով լինելը գաղտնի պահել

ՍԻՒԶԱՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆ

 

ՀՀ արդարադատութեան նախարար Արփինէ Յովհաննիսեանը անցեալ Հինգշաբթի [18 Օգոստոս 2016], ամփոփելով կոռուպցիայի դէմ պայքարի խորհրդի երկու ամսուայ աշխատանքը, մեր իրականութեան համար, կարելի է ասել, յեղափոխական ելոյթ ունեցաւ կառավարութեան նիստում, որից հետեւում է, որ ՀՀում գործող հակակոռուպցիոն մարմինները թերի են, եւ պէտք է դրանք վերափոխել, նաեւ պէտք է մշակել նոր օրէնքներ, որոնք կ՚օգնեն կանխել պաշտօնեաների ապօրինի հարստացումը, բացայայտել նրանց եւ նրանց փոխկապակցուած անձանց իրական եկամուտներն ու դրանց աղբիւրները, ընկերութիւնների իրական սեփականատէրերին եւ այլն:

«Օրէնսդրական փաթեթի մշակումը մի քանի ուղղութիւն է ունենալու՝ ինչ մարմին պէտք է պայքարի կոռուպցիայի դէմ, այսինքն՝ մոդելի ընտրութեան թեման է, երկրորդը՝ ապօրինի հարստացման, երրորդը՝ իրական սեփականատէրերի թեման եւ արդէն դրան առնչուող յարակից այլ փաթեթներ, որոնցից մէկն արդէն ԱԺում է: Խօսքը վարչական իրաւախախտումների եւ Քրէական օրէնսգրքում փոփոխութիւններ կատարելու մասին օրինագծերի մասին է, որոնցով ե՛ւ վարչական, ե՛ւ քրէական պատասխանատուութիւն է սահմանւում կեղծ եւ թերի յայտարարագրման համար: Սա շղթայի մի մասն է, բայց մեծ մասը՝ փաթեթների ձեւով, դեռ պէտք է ներկայացուեն կառավարութիւն», ասում է նախարարը: 22 Օգոստոսին Արփինէ Յովհաննիսեանը «բացեց» թեման «Հրապարակ»ի համար:

Թուրքի կերպարը Հրանտ Մաթեւոսեանի ստեղծագործութեան մէջ

ՍԷՅՐԱՆ  ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ

1980-ական թթ. սկզբին Երեւանում թափառում էր մի լեգենդ, թէ իբր Մեծ Եղեռնի պատկերմանը դէմ է հայաստանցի գրողներից մէկը՝ Հրանտ Մաթեւոսեանը: Իրականում շուրջ քառասուն տարի տեւած իր գործունէութեան ընթացքում նրան երբեք չի լքել այդ նիւթը: Ինչո՞ւ եղաւ եղեռնը, ինչո՞ւ եղաւ յատկապէս իր լուսաւոր դարի սկզբին, ո՞վ է դրա մեղաւորը, եւ ի՞նչ պէտք է անել եղեռնի կրկնութիւնը թոյլ չտալու համար: Խորհրդային կարգերի օրօք այս հարցերը գրողը քննել է առաւելապէս գեղարուեստի միջոցներով, իսկ անկախութեան շրջանումՙ հրապարակախօսութեան լեզուով:

2007-2015ին Մատենադարանը աւելի քան 5.000 ձեռագիր ձեռք բերած է

2007ին Երեւանի Մատենադարանի հաւաքածոն 17.250 ձեռագիր ունէր, իսկ այդ թիւը 2015ին 22.550ի հասած է։ Մատենադարանին մէջ ներկայիս ռազմավարական նշանակութիւն մը ունեցող ծրագիր մը կը գործադրուի՝ մեծադիր ձեռագիրներու, հազուագիւտ արխիւային փաստաթուղթերու եւ հնատիպ գիրքերու գիտական մշակումի ու վերականգնումի ծրագիրը։ Այս եւ ուրիշ հարցերու մասին, «Արմէնփրես» լրատու գործակալութիւնը զրուցած է Մատենադարանի տնօրէն Հրաչեայ Թամրազեանի հետ։  Հարցազրոյցը արեւմտահայերէնի վերածուած է «Ազդակ»ի կողմէ։

Հայերէնը՝ արաբներուն

ՄԱՐՈՒՇ ԵՐԱՄԵԱՆ 

Երբ Գահիրէի համալսարանի Արեւելեան լեզուներու կից Հայկական Ուսումնասիրութիւններու Կեդրոնը հրաւիրեց զիս արաբ աշակերտներուն հայերէն դասաւանդելու, առաջարկը այնքան հետաքրքրական էր, որ անմիջապէս ընդառաջեցի: Ճիշդ է որ դասաւանդումի փորձառութիւն ունէի, բայց օտար եւ հասուն մարդոց հայերէն չէի սորվեցուցած մինչ այդ:

Քանի մը մեթոտները, որոնք գրուած են ըստ դասատուներու պրպտումներուն եւ փորձառութեան, եւ գիրքով ալ հրատարակուած, եղած են ընդհանրապէս ֆրանսախօս կամ անգլիախօս «աշակերտներ»ու համար: Կրնայի օգտուիլ անոնցմէ, եթէ փոքրիկ զրոյց մը միտքս այլ ուղղութեամբ չտանէր:

Մարգարիտա Բաղդասարեանի «Սփիւռքահայ միջանցք» գրութեան առիթով

ԱՆԻ ԱՍՏՈՒՐԵԱՆ

Երկու-երեք շաբաթ առաջ, մեծ հաճոյքով կարդացի երիտասարդ հայուհիի մը՝ Մարգարիտա Բաղդասարեանի գրութիւնը: Զինք չեմ ճանչնար, ոչ ալ գիտեմ ինչպէ՞ս ծնած է այս գողտրիկ կտորը: Կ՛ենթադրեմ՝ Մարգարիտան մաս կը կազմէ UCLA-ի հայ աշակերտներուն, որոնք, շնորհիւ իրենց համալսարանի հայերէնի եւ հայ գրականութեան դասատուներուն, սկսած են հայերէնով ստեղծագործելու եւ աշխատակցելու «Ասպարէզ»ին: Իրողութիւն մը, որ վստահ եմ՝ խանդավառութեամբ եւ յոյսով կը լեցնէ իւրաքանչիւր գիտակից հայու հոգին: Սրտանց կը մաղթեմ, որ նոր սերունդը շարունակէ հայերէնով մտածել ու գրել հակառակ բոլոր դժուարութիւններուն, որոնց կրնայ հանդիպիլ:

Սփիւռքահայ միջանցք

ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ

Երկու տարի առաջ, երբ իմ պապական գիւղում, ես, քոյրս եւ ընկերուհիներս մանկապարտէզ էինք վերանորոգում, մի մարդ մեզ տեսնելով կանչեց: Իր հին, սովետական բեռնատարի մօտ կանգնած՝ ծխախոտ էր ծխում: Ամրան վերջն էր, խոտ-քաղի ժամանակ, բեռնատարը դէզով բարձած երեւի տնից տուն էր տանում, գիւղացիներին բաշխում: Այս նոյն պահին, մենք չորս աղջիկներով մանկապարտէզից էինք վերադառնում. նա մեզ տեսնելով կանչեց. «Աղջիկներ, սփիւռքահա՞յ էք», ու ես առանց մէկ վայրկեան տատամսելու՝ պատասխանեցի. «Չէ՛, ձեր գեղից ենք»: Ի հարկէ, այս մարդը չգիտէր, թէ մենք ո՛վ էինք, ինչո՞ւ էինք այդտեղ, ի՞նչ գործ էինք անում: Երեւի իսկապէս սփիւռքահայի տպաւորութիւն թողեցինք նրա վրայ, բայց իմ պատասխանը շփոթեցրեց նրան. ապշած մեզ էր նայում: Ապշեցուցիչն իմ պատասխանը չէր, ո՛չ, այլ իմ ասածի մէջ լսուող վճռակամութիւնը:

«Անիծեմ՝ վարժապետ դառնաս»

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

 

Նոյեմբեր 2000-ի աշնան պայծառ առաւօտ մը աշակերտներու բազմութիւն մը հաւաքուած էր Մելգոնեան վարժարանի մեծ  բակին  մէջ: Հանդէս չէր այդ օրուան հաւաքը: Աշակերտներէն ոմանք՝ բողոքելու նպատակով,  ուրիշներ՝ իրենց ուսուցիչներուն հրաժեշտ տալու համար, եկած էին վերջին անգամ տեսնելու դպրոցէն վտարուած իրենց երկու ուսուցիչները: Կորիւն եւ Մարալ Քէհէեան ամոլը, ովքեր Մելգոնեան կրթական հաստատութեան հայերէն լեզուի եւ գրականութեան  ուսուցիչներ էին, վտարուած էին դպրոցէն: Բողոքի ալիք մը բարձրացած էր Մելգոնեան վարժարանի պատմութիւն բուրող դեղին շէնքերու դասարաններուն  մէջ: Բանադրանքի, մեղադրանքի, այպանումի ամբողջ բեռը նետուած էր մանաւանդ վերին կարգերու սիրուած ուսուցիչ Կորիւն Քէհէեանի  ուսերուն:

Դուինում յայտնաբերուած բուրգը` ծածկուած հաստ հողաշերտով, դեռ բացուելու է եւ բացելու իր գաղտնիքները

ԱՐԹՈՒՐ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

Հայաստանում բո՞ւրգ… Մենք սովոր ենք դրանք տեսնել Եգիպտոսում, յայտնի են նաեւ ացտեկների, մայաների քաղաքակրթութիւններին պատկանող հնդկացիական բուրգերը Հարաւային Ամերիկայում, եւ յանկարծ առաջին հայեացքից անհաւատալի ու տարօրինակ լուր յայտնուեց` Հայաստանում բուրգ կայ, բուրգ է յայտնաբերուել:
Մեր զրուցակիցը հին եւ կորուսեալ քաղաքակրթութիւնների գաղտնիքների հետազօտող, աշխարհահռչակ «National Geographic», «Նռան հատիկ» (Միացեալ Նահանգներ), «Անդին» ամսագրերում, Ռուսաստանում հրատարակուող «Քրոնոս» միջազգային հանդէսում եւ այլ պարբերականներում հրապարակուած բազմաթիւ յօդուածների հեղինակ Վազգէն Գէորգեանն է` Գուսան Համազասպի որդին: Նրանից առաջ էլ տեղացիներն իմացել, տեսել, հասկացել, համոզուել են, որ Դուինի կամ, աւելի շատ, Գետազատ գիւղի մօտ գտնուող ուշագրաւ բլուրը սոսկ բլուր չէ, նրա տակ ինչ-որ խորհրդաւոր շինութիւն է թաքնուած, սակայն Վազգէն Գէորգեանն առաջինն է նկատել ու հասկացել, որ այդ շինութիւնը բուրգ է:

Առեղծուածներ Հայկական Բարձրաւանդակին վրայ

ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ

Մինչեւ անցնող դարաշրջանի երկրորդ կէսը, հնդեւրոպական ժողովուրդներու նախահայրենիքը եւ կամ քաղաքակրթութեան բնօրրանը կը տեղադրուէր տարբեր վայրեր, որոնց շարքին`  Պալքանեան թերակղզին կամ Միջագետքը։ Հայկական Բարձրաւանդակի մասին խօսք չկար:

Scholar Erna Shirinian Delves into Armenian-Greek and Armenian-Byzantine Relations

Aram Arkun

Normally Dr. Erna Manea Shirinian spends the first half of her workday as a full professor of history at Yerevan State University and then goes in the afternoon to Yerevan’s Mesrop Mashtots Institute of Ancient Manuscripts (“Matenadaran”), where she is head of the department concerned with researching and editing ancient Armenian texts. Fortunately for the Mirror, she was in Boston a few months ago, during the spring, and spoke a little about the state of scholarly affairs in Armenia as well as a conference she was organizing on Tayk.

Born in Akhalkalak, Georgia, Dr. Shirinian began her education in Armenia. Her father did not want her to leave the country, but as a good student, she was sent by her teacher to Russia to learn classical literature and translation. Most of the other students did not continue in academia. When she returned, she was told she could go to specialize in Byzantine Studies in Moscow.

Բացուած է վարագոյրը Հայկական Ցեղասպանութեան առնչուող ՀՅԴ-ի արխիւներուն վրայ

ԵՍԱՅԻ ՀԱՒԱԹԵԱՆ

Ա. «ՆԻՒԹԵՐ Հ. Յ. ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ» ՀԱՏՈՐՆԵՐՈՒ ՇԱՐՔԸ

Քանի մը տասնամեակներէ ի վեր ՀՅԴ  Բիւրոյի որոշումով կը հրատարակուի «Նիւթեր ՀՅ Դաշնակցութեան պատմութեան համար» հատորներու շարքը, որ արխիւային նիւթերով կը ներկայացնէ կուսակցութեան անցած ճանապարհը 1890-ական թուականներէն սկսեալ:

Այս նիւթերը այնքան առնչուած են հայոց պատմութեան վերջին հարիւրամեակի անցուդարձերուն հետ, որ կարելի չէ զատորոշել բաժանման գիծը` կուսակցութեան պատմութեան եւ հայոց պատմութեան միջեւ: Ճիշդ այս պատճառով այս հրատարակութիւնը դարձած է ո՛չ միայն կարեւոր եւ օգտակար Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան համար, այլ մանաւանդ խիստ այժմէական` մեր պատմութեան վերջին ժամանակաշրջանի դէպքերը յստակացնելու համար:

Is Gulen an Armenian?

Pinar Tremblay

 

Turkish President Recep Tayyip Erdogan has repeatedly told the world and his people that the words “Islam” and “terrorism” should not be used together, because Muslims cannot be terrorists. Indeed, Erdogan has insisted that students who attend Turkey's religious imam hatip high schools would never become terrorists. Yet the man Erdogan accuses of masterminding the July 15 coup attempt is none other than the president's former close friend and ally, Fethullah Gulen, a Sunni imam. This has made the situation rather uncomfortable for the president and the Justice and Development Party (AKP) government. Acknowledging that Muslims might deliberately hurt and even murder other Muslims is not easy in general for the majority of Turks, so what can be done to address this uncomfortable reality?

ՀՅԴ արխիւներուն մասին (Վարագ Գեթսեմանեանի յօդուածին առիթով)

ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ

 

Վերջերս մամուլին մէջ լոյս տեսաւ երիտասարդ պատմաբան եւ գիտաշխատող Վարագ Գեթսեմանեանի «Արխիւային ռազմավարութիւն» խորագիրով յօդուածը, որ կը սկսի «Դաշնակցութեան արխիւները բա՞ց են թէ փակ, հասանելի՞ են թէ ոչ» հարցադրումով: Ան կը շարունակէ՝ ըսելով. «Ահա հարց մը որ յաճախ օրակարգի վրայ է մանաւանդ ակադեմական շրջանակներու հաւաքներու, քննարկումներու եւ գիտաժողովներու ընթացքին»:

Նոյն այդ շրջանակներէն ներս այս հարցին օրակարգի վրայ ըլլալէն տեղեակ եղած եմ, մանաւանդ այն տարիներուն, երբ անձնապէս իբրեւ պատասխանատու առնչուած եմ ՀՅԴ Արխիւին:

Արխիւային ռազմավարութիւն

ՎԱՐԱԳ ԳԵԹՍԵՄԱՆԵԱՆ

 

Դաշնակցութեան արխիւները բա՞ց են, թէ՞ փակ, հասանելի՞ են, թէ՞ ոչ: Ահա հարց մը, որ յաճախ օրակարգի վրայ է մանաւանդ ակադեմական շրջանակներու հաւաքներու, քննարկումներու եւ գիտաժողովներու ընթացքին: Դժբախտաբար այս վերջին մէկուկէս տասնամեակին սոյն հարցադրումը իբրեւ քաղաքական լծակ կ’օգտագործուի թրքական ժխտողական մեքենային կողմէ, երբ Պոլսոյ մէջ գտնուող օսմանեան արխիւներուն հասանելիութեան դիմաց ՀՅԴ արխիւներուն «անմատչելի» կարգավիճակը կ՛որակուի որպէս հայկական կողմի դժկամութիւնը` «քննարկելու» կամ «ուսումնասիրելու» 1915-ի «դժբախտ դէպքերը»:

Regime Change from the Ground Up

Serouj Aprahamian

 

Following a tense, 14-day renegade takeover of a Yerevan police station, Armenians throughout the world have increasingly been discussing conditions in their fragile republic. While virtually everyone, including the president of the country himself, agrees that radical change is needed, the jury is still out on how to achieve it.

Another Armenian Summer of Discontent

 Raffi Elliot

The Armenian capital has been rocked by two weeks of continued civil disobedience which began on July 17, as 30 armed veterans, calling themselves “Sasna Dzrer” after the Armenian epic of the same name, crashed a dump-truck through the gates of a police depot in the Yerevan district of Erebuni. A brief gunfight led to the death of Police Colonel Artur Vanoyan and the capture of eight hostages (including the infamous deputy-chief of police, Valery Osipyan) as well as the capture of the facility by the gunmen. The gunmen, most of which are celebrated veterans of the 1990-1994 Karabagh War, have called for the liberation of Jirair Sefilian, a fellow Karabagh War commander-turned-activist, who heads a fringe political faction known as the Founding Parliament. The hostage-takers initially also called for the immediate resignation of President Serzh Sargsyan and Prime Minister Hovik Abrahamian as a precondition for further negotiations, before dropping this condition entirely.

Lեռնականներու վերջին շառաւիղը՝ Սիմոն Սիմոնեան (մահուան 30-ամեակին առիթով)

ԼԵՒՈՆ ՇԱՌՈՅԵԱՆ

Այս խորագիրը փոխ կ՚առնեմ իմ հի՜ն մէկ գրութենէն, որ ճիշդ 30 տարի առաջ, ճշգրտօրէն՝ 13 Յունիս 1986-ին, լոյս տեսած էր Փարիզի «Յառաջ» օրաթերթին մէջ, որուն նո՛ր է որ սկսեր էի աշխատակցիլ Հալէպէն՝ սկսնակ լրագրողի մը դեդեւկոտ քայլերով։
Թերթին լման մէկ էջը գրաւող կարճաշունչ յօդուած մըն էր ատիկա, զոր գրի առած էի Սիմոն Սիմոնեանի մահուան անմիջական վաղորդայնին։

“Los nombres de tres judíos son sagrados para el pueblo armenio”: entrevista al Embajador de Armenia en México

May Samra

En su primera entrevista concedida a un medio mexicano, el recientemente nombrado embajador de la República de Armenia para México, Ará Aivazián, le abrió las puertas de la embajada de Armenia a Enlace Judío. En la charla, el embajador habló sobre la historia compartida de dolor y exilio que hermanan a los pueblos armenio y judío, además de la resurrección que ambas naciones han experimentado en las últimas décadas, forjando un futuro como Estados-nación independientes (*).

Յովիկ Չարխչեան. «Մենք էսօր կորցնում ենք մարդուն»

ՄԱՐԻՆԷ ՄԱՐՏԻՐՈՍԵԱՆ

- Պարոն Չարխչեան, մի հարցի մասին եմ ուզում խօսենք. սովորաբար հասարակական-քաղաքական լարուած իրավիճակներում մտաւորականների մի խումբ է հանդէս գալիս` դատապարտող յայտարարութիւններով կամ բաց նամակներով: Շատերի համար հեգնանք են առաջացնում ոչ միայն այդպիսի տեքստերը, այլեւ հէնց մտաւորական ասուածը: Մեր օրերում ո՞վ է մտաւորականը:
- Մեր հասարակութեան ճնշող մեծամասնութեան մօտ տպաւորութիւն է, որ մտաւորականը մշակութային գործիչն է: Դու կարող ես շատ լաւ գրող, նկարիչ, դերասան լինել, բայց մտաւորական չլինել, նոյն կերպ կարող ես առնչութիւն չունենալ հոգեւոր ոլորտի հետ, բայց շատ լաւ մտաւորական լինել: Օրինակ` անցեալ դարասկզբին հայկական սպայակազմը համարւում էր մտաւորական սերուցք:
Մտաւորականը մի անհատ է, որն իր մէջ ամփոփում է ոգեղէն եւ քաղաքացիական կեցուածքի լաւագոյն դրսեւորումները: Մարդ, ով ոչ թէ ուղղորդիչի դեր է կատարում, ցուցումներ է տալիս, այլ սթափեցնում, արթուն է պահում: Պատահական չէ, որ մտաւորականներին ասում են ազգի խիղճ:

Արեւմտահայերէնի հայրենիքը ո՞ւր է

ՆԱՐԵԿ ՍԷՖԷՐԵԱՆ

Արդէն երեք շա­բաթ ան­ցած է, որ «Հրանդ Տինք» Հիմ­նարկին ամառ­նա­յին լե­զուի եւ մշա­կու­թա­յին դա­սըն­թացքը տե­ղի կ՚ու­նե­նայ։ Թէեւ ես արեւմտա­հայե­րէնի լե­զուա­կիր եմ, խոս­տո­վանիմ որ կրթու­թեանս պատ­ճա­ռով այդքան ալ ինքնավստա­հու­թեամբ չմօ­տեցայ լե­զու դա­սաւան­դե­լու մար­տահրա­ւէրին։ Սա­կայն չա­փազանց ոգե­ւորիչ ժա­մանակ կ՚անցընենք։ Դա­սըն­թացքին յաջողու­թեան պատ­ճառնե­րէն գլխա­ւորը, ես կ՚ըսէի, մաս­նակցող­նե­րուն՝ աշա­կերտնե­րուն եռանդն է, նաեւ՝ կազ­մա­կեր­պիչնե­րուն ար­հեստա­վարժ մօ­տեցու­մը։

New Book on Ancient Armenian Coinage Published

Ancient Armenian coins constitute an integral aspect of the Armenian heritage. Very often, they are the only original documents from early Armenian kingdoms and dynasties that have survived to our time, and are therefore of great importance when reconstructing Armenia’s early history.

The publication of Armenian Coinage in the Classical Period, a new book written by professional numismatist Frank L. Kovacs of California, will therefore be greeted with pleasure by Armenian coin enthusiasts, scholars, and the public alike. The eagerly awaited study has just been released by Classical Numismatic Group (CNG) of Pennsylvania, the nation’s leading ancient coin firm, in its series Classical Numismatic Studies, No. 10. The author has several published articles on Armenian numismatics to his credit and has been compiling material for this monograph for over a decade.

Although many new and enigmatic ancient Armenian coins have been discovered in recent years, it has been a decade since the last major monograph on the topic was published, and two decades since a catalog of the entire field appeared.  The need for a revised and updated reference for these coins has been apparent for several years.

Armenia, entre resabios soviéticos y su histórica identidad cristiana

Daniel Vittar

 

En la cima de la ciudad de Shushi, a unos 1500 metros sobre las montañas verdes de Nagorno Karabagh, se levanta una antigua catedral gótica cuyos cimientos son de mediados del siglo XIX. Atrás del atrio, atravesando una puerta angosta se llega a una escalera húmeda que desciende en peldaños pequeños y pronunciados. Abajo, en penumbra y silencio, se abre un recinto sagrado excavado en forma circular en la piedra volcánica. Es único en el mundo por su acústica: si se ubica el centro exacto del lugar, la oración dicha en voz alta replica con un eco hondo, místico, sobrecogedor. La gente del lugar asegura que si uno implora allí con arrepentimiento sincero, los pecados son perdonados, misericordiosamente. Pocos se atreven a semejante misión.

Why Turkey wants to silence its academics

Fatma Müge Göçek 

|

After the July 15 coup attempt in Turkey, one of the first actions of the Turkish state and government was to purge thousands of academics and deans from office.

In a crackdown that rapidly spread across civil and military services, Turkey’s President Recep Tayyip Erdogan ordered the closure of thousands of private schools and many universities. Some 15,000 employees at the education ministry were fired, while more than 1,500 university deans were asked to resign.

So, why did Turkey’s government go after academics, and how were they able to force so many to resign?

I am a sociologist who grew up in Turkey and went through its university system. Even after moving to the United States, I have been in close contact with academia in Turkey – organizing many academic events with Turkish universities and collaborating with faculty.

I believe that the answer to the above question lies in the unique design of the institutions of higher education in Turkey.

«Եկել է եզրակացութիւններ կատարելու ժամանակը»

ԿԱՐՕ ԱՐՄԵՆԵԱՆ

 

Այս բառերով կը բնորոշէ նախագահ Սարգսեան ներկայ պահու սուր հրամայականը: Օգոստոս 1-ի իր յայտարարութեամբ, պր. նախագահը կը հաւաստիացնէ, որ Հայաստանի կառավարութիւնը որոշում կայացուցած է երկրէն ներս «դրական փոփոխութիւններու (պետական) օրակարգը» «բազմապատիկ արագութեամբ» առաջ տանելու: Պր. նախագահը նաեւ կը վստահեցնէ հանրութիւնը , որ ինք «այդ մասին շատ աւելի մանրամասն» պիտի արտայայտուի յառաջիկայ օրերուն: Նախագահական այս հաւաստիքը հացի պէս կենսական է այսօր, եւ ամբողջ հայութեան լսողութիւնը այսօր լարուած է դէպի այդ աւետաբեր մանրամասնութիւնը:

Sasna Tsrer: The ARF Position in Context

Haig Kaiserian

 

Like most Armenians who followed the developments in Erebuni over the past two weeks, I am deeply passionate about the status of Armenia—our nation, as well as its inhabitants.

On July 17, an armed group calling themselves the “Sasna Tsrer”, primarily made up of Artsakh (Nagorno-Karabagh/NKR) war veterans, stormed the Armenian Police Yerevan City Patrol Regiment Building in the suburb of Erebuni, announcing the start of an “uprising.” They took officers as hostages, demanding immediate regime change with the resignation of President Serzh Sargsyan and the release of “political prisoners”, especially the leader of the “Founding Parliament” movement, Jirair Sefilyan, himself an Artsakh war veteran.

Իրօք՝ Դաշնակցութիւնը այլեւս ընելիք չունի

ՅԱՐՈՒԹ ԷՔՄԱՆԵԱՆ

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը շատոնց է ընելիք չունի: Նորութիւն չէ:

126 տարեկան այս կուսակցութիւնը դեռ «Տաճկահայաստանի» ազատագրման համար հռչակած մանիֆեստով կ'առաջնորդուի: Այդպէս է՝ գոնէ տեսականօրէն: Իսկ գործնականօրէն այսօր ինչով կ'առաջնորդուի, աւելի լայն անդրադարձի կը կարօտի:

Այս յօդուածին նպատակը Դաշնակցութիւնը քարկոծելը չէ, ոչ ալ բարեփոխման առաջարկներ ներկայացնելը: Նման քայլերը անհեթեթութիւններ են: Այս յօդուածին նպատակը Հայաստանի քաղաքացիներուն համար 2017-ի ընտրութիւններէն առաջ բացառապէս յուլիսեան 14-օրեայ դէպքերու առնչուող փաստերու սեւով սպիտակի վրայ արձանագրութիւնն է: Միաժամանակ սփիւռքահայ ընթերցողն ալ կրնայ անկէ բխած հետեւութիւնները վերլուծել՝ իր համայնքին, գաղութին ու միջավայրին համապատասխան:

Armenia’s President Sargsyan: The Emperor Has No Clothes

Hrant Gadarigian

 

Watching President Serzh Sargsyan’s deadpan and monotone speech the other night regarding the two-week standoff between the armed Sasna Dzrer group and what passes as “law enforcement” in Armenia, I wonder if the Armenian head of state realizes that a sizeable majority of citizens just don’t trust him and that most despise him and the regime he symbolizes.

Maybe Sargsyan just doesn’t care what people think of him. It could also be that he and his cronies live in a world so far removed from the trials and tribulations of the common-folk, that they really can’t see beyond their villas and the walls of the presidential palace.

Պատճառը՝ յայտնի, լուծումը՝ յստակ

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

Քանի որ մեր խմբագրատան մէջ են Հրանդ Տինք Հիմնարկի կազմակերպած հայերէն լեզուի եւ մշակոյթի դասընթացքներու դասարանները, յաճախ առիթը կ՚ունենանք մասնակիցներուն հետ զրուցելու։ Կը զրուցենք նաեւ իրենց դասախօսներուն՝ Նարեկի, Սարինի, Սեւանի հետ։ Թէ՛ մասնակիցները եւ թէ՛ դասախօսները ոգեւորուած են շարունակուող աշխատանքէն։

Վերջին արար Մխիթարեանի մէջ

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

 

Ծ.Խ.- «Մաղթելի է, որ պատկան մարմիններու միջամտութիւնը այս դէպքը հարթէ, ու նման ժամանակավրէպ, "ամիրայական" կեցուածքներ այլեւս տեղ չգտնեն Սփիւռքի հանրային կեանքին մէջ», կը գրէինք 17 Յունիսին իբրեւ ներածական Սեւան Տէյիրմենճեանի յօդուածին, ուր ան կը պատմէր, թէ ինչպէ՞ս դուրս դրուած էր Պոլսոյ Մխիթարեան վարժարանի հայոց լեզուի եւ գրականութեան ուսուցիչի իր պաշտօնէն՝ առանց որեւէ բացատրութեան, տրամաբանական թէ անտրամաբանական։ Դժբախտաբար, հակառակ ազդու միջամտութեան իսկ, կամայականութիւնը իր հերթական յաղթանակը տարաւ. Արփիար Արփիարեանի «Կարմիր ժամուց» վէպին նիւթը յիշեցնող այս պատմութեան մէջ «խաւարի ասպետները» (ուրիշ գրագէտի մը՝ Նուպար Չարխուտեանի խորագիրը փոխ առնելով) հասան իրենց նպատակին։ Մինչեւ ե՞րբ պիտի հանդուրժենք, որ մեր ճակատագիրը որոշուի գրչի հարուածներով եւ... մատի թափահարումներով։    

NAASR to Transform its Headquarters Into a Global Center

The National Association for Armenian Studies and Research (NAASR) will be undertaking a $2.5 million, top-to-bottom renovation of its aging building in Belmont, Massachussetts, to transform it into a welcoming hub for scholars and Armenians and non-Armenians alike, as NAASR meets the challenges of best serving its mission in the future.  Since purchase in 1989, the NAASR headquarters building has served as a place where erudite scholars of Armenian Studies have come for support and research in NAASR’s unique library holdings, and for connection with members and the public over lectures and symposia. NAASR’s Mardigian Library has grown to become world-class as one of the top five libraries open to the public in the diaspora while its building has remained virtually unchanged and is in drastic need of repair.

On Voice and Violence in Armenia

Anna Ohanyan

 

Violence as a tool is a failure of imagination. This week saw such a failure in a suburb of the Armenian capital of Yerevan, where a small group opposed to the government faced off against security forces in a dramatic set of hostage crises. Both the government and the oppositionists have failed in imagining a non-violent approach to addressing what at their roots are very real social, political, and economic grievances. The recourse to violence by both the government and the oppositionists is emblematic of a broader failure by the West to engender liberal change in the post-Soviet space.

Երեւան եւ … Պէյրութ

ԱՐԱ ՍԱՆՃԵԱՆ

 

Յուլիս 17-էն սկսեալ` երեւանեան վերջին անցուդարձի ֆոնին վրայ, մեր հայրենաբնակ կարգ մը ազգակիցներէն քանիցս լսեցինք թէ «Պէյրութ մի՛ սարքէք մեր երկիրը»։ Երկուշաբթի օր [1 Օգոստոս 2016], Պէյրութի կողքին յայտնուեցաւ նաեւ Հալէպը` իբրեւ մէկը այն երկու օրինակներէն, որոնցմէ պէտք է խուսափին Հայաստանի քաղաքացիները։

Պէյրութն ու Հալէպը, երկու քաղաքներ, ուր մեր նախնիներէն շատերը կրցան ցեղասպանութենէն ճողոպրիլ, այնտեղ հանգրուանիլ ու իրենց համար նոր կեանք ստեղծել, վերոնշեալ պարագաներուն բնականաբար կը ներկայացուին իբրեւ բացասական օրինակներ։

Հալէպի պատիւը պաշտպանելու պարտականութիւնը կը թողում Սուրիոյ այդ վաճառաշահ քաղաքին մէջ ծնած, մեծցած ու նոյնիսկ այս դժնդակ օրերուն այդ քաղաքին կառչած ազգակիցներուս։

President Serge Sarkisian Breaks Silence After Two-Week Standoff

A day after the surrender by the group “Daredevils of Sasoun,” who occupied a police compound in the Erebuni district of Yerevan from July 17-31, President Serge Sargsyan broke his silence and addressed the crisis that ensued in Armenia.

On August 1, 2016, Sargsyan hosted what his press service called “representatives of the different segments of the society group,” among them cultural figures, medical professional, members of the legislative and executive branches of the government, as well as clergy headed by Catholicos of All Armenians Karekin II.

Արթուր Սաքունց. «Սերժ Սարգսեանը դեռեւս խնդիր ունի Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիների հետ»

ՀՌԻՓՍԻՄԷ ՋԵԲԵՋԵԱՆ

«“Սասնայ ծռեր” խմբի անդամները միանշանակ բացատրեցին յանձնուելը՝ խուսափել արիւնահեղութիւնից, որը կարող է անխուսափելի լինէր, եթէ շարունակէին մնալ: Իշխանութիւնները պատրաստւում էին գրոհի՝ յատկապէս ԱԱԾ-ի [Ազգային Անվտանգութեան Ծառայութեան] տարածած ամսի 30-ի յայտարարութիւնից հետո: “Սասնայ ծռեր” խումբը միանշանակ մնաց այն տրամաբանութեան մէջ, որ չի ուզում արյունահեղութիւն իրականացնել, ուղղակի սա քայլ էր, որը ելնում է նրանից, որ ցաւօք, ՀՀ-ում կուտակուած խնդիրների լուծման, փոփոխութիւնների համար այլ միջոցներն ու մեթոդներն արդիւնաւէտ չեն, չեն գործում: Անցած 14 օրերի ընթացքում իշխանութեան վարքագիծը միանշանակ դա հիմնաւորեց, որովհետեւ բացի ուժային գործիքներից այլ գործիքներ չտեսանք իշխանութեան կողմից»,- Հելսինկեան քաղաքացիական ասամբլէայի Վանաձորի գրասենեակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը մեզ հետ զրոյցում այսպէս գնահատեց ՊՊԾ [պարեկա-պահակային ծառայութեան] գունդը գրաւած զինուած խմբի յանձնուելը: